C. J. Tudor "Kredziarz" [RECENZJA]

Miło jest mieć zasady. O ile można sobie na nie pozwolić. Sam uważam się za człowieka z zasadami, ale pewnie większość ludzi by tak o sobie powiedziało. A prawda jest taka, że każdy z nas ma swoją cenę, jakiś pstryczek, który wystarczy przełączyć, żeby zmusić człowieka do zrobienia czegoś, co nie jest do końca chwalebne. Zasady nie opłacą raty kredytu hipotecznego, nie umorzą długu. W codziennym życiu są zupełnie bezużyteczną walutą. Człowiek z zasadami to ktoś, kto ma wszystko, albo taki, który nie ma absolutnie nic do stracenia[1].

Gdy opadł kredowy pył

Gorzkie słowa otwierają dzisiejszy tekst. Czy jest w nich prawda? Eddie, bohater Kredziarza C. J. Tudora twierdzi, że tak. To jego myśl i jego historia. Dramatyczna, bolesna. Taka, w której tajemnice i złe emocje mają moc rozbijania nawet pozornie mocnych relacji.

Kredziarz to thriller, który zawojował internet. Entuzjastyczne recenzje zdawały się nie mieć końca, a w dniu polskiej premiery nasz rodzimy bookstagram wypełniły zdjęcia czarnych książek z wizerunkami wisielca oraz kilogramów kredy. Odczekałam chwilę, aż opadnie kredowy pył i zabrałam się za lekturę.

Nie muszę chyba dodawać, że oczekiwania miałam ogromne?

Z pętlą na szyi

Trzy dekady dzielą "teraz" od "wtedy". Teraz Ed Adams nie ma już dwunastu lat, nie należy do pięcioosobowej paczki, nie podkochuje się w koleżance wraz z nim do niej należącej, nie ma ksywki Eddie Munster, nie chodzi do szkoły, nie boi się prześladującej go grupki starszych chłopaków, a przede wszystkim - nie bawi się kredą. Ma za to ponad cztery dychy na karku, posadę nauczyciela, problem z alkoholem, stary dom, młodą współlokatorkę i koszmary z dzieciństwa za towarzystwo.

Wtedy, w 1986 roku, w niewielkim angielskim miasteczku wydarzyło się o wiele więcej, niż mogła udźwignąć jego psychika. Dziś koszmar wraca. Postać ma niepozorną, wciśniętą między ulotkami. Ot, zwykła koperta. Co w środku? Kawałek białej kredy. I rysunek. Schematyczna figura człowieka z pętlą na szyi[2]. Dramatyczne wspomnienia wracają ze zdwojoną siłą. A przekaz przesyłki wywołuje dreszcze.

Eddiemu znów przed oczami stają wydarzenia i ludzie sprzed lat. Postać ojca, który zamiast co rano w garniturze pędzić do pracy, odziany w pidżamę i wpatrzony w komputer klepie biedę i zlecenia. Sylwetka matki, o której syn mówi enigmatycznie, że pomaga kobietom w tarapatach[3], co na nią samą sprowadza kłopoty. Nauczyciel o niepokojąco bladej cerze. Uśmiechający się do wszystkich wikary. Uśmiechający się do czasu. Piękna blond dziewczyna. Piękna także do czasu. Perypetie piątki przyjaciół o bardzo różnych charakterach. Harce, kłótnie, zwłoki znalezione w lesie. I kreda. Zabawa w malowanie tajnych znaków, która przestaje bawić, gdy któregoś dnia malunki poprowadzą przyjaciół prosto do okaleczonych zwłok.

Trochę tak. Zdecydowanie tak.

C. J. Tudor prowadzi akcję dwutorowo. "Teraz" przeplata się z "wtedy", a obydwa te momenty z życia Eddiego cechują podobna tajemniczość, duszność i niepokój. Coś wisi w powietrzu, coś sprawia, że odczuwa się niepewność i spogląda nerwowo przez ramię. O tak, autorce udało się stworzyć bardzo klimatyczną powieść, której strony połyka się błyskawicznie.

Debiutująca pisarka sprawnie nakreśliła postać głównego bohatera, a zarazem narratora tej historii, tak nieco naiwnego nastoletniego Eddiego skonfrontowanego z traumatycznymi zdarzeniami, jak i dorosłego Eda, który wciąż nie poradził sobie z przeszłością. Szkoda, że nie udało się jej pogłębić sylwetek pozostałych postaci, bo choć jako niepostawione w rolach narratorów z góry miały "gorszą" pozycję w fabule, to myślę, że można było mocniej wejść w ich psychikę i stworzyć jeszcze bardziej porywający dramat.

Kredziarz okazał się jednak udanym debiutem, zgrabnie opracowanym pod względem psychologicznym, trzymającym w napięciu i dość nieoczywistym. Obserwowanie poczynań bohatera staje się daleko bardziej zajmujące niż szukanie odpowiedzi na pytanie: kto zabił? Autorka stawia na emocje. Pokazuje co może się zdarzyć, gdy wymkną się one spod kontroli.

Swoich bohaterów łączy niełatwymi relacjami. Nawet paczka podwórkowych przyjaciół nie jest idealnie dobrana. Tu i tam iskrzy, a każde z bohaterów ma swoje tajemnice. C. J. Tudor nie pozostawia złudzeń. Nawet dzieci nie są niewinne, a ich konfrontacja z przerastającymi je zdarzeniami może skończyć się dramatycznie.

W fabułę autorka wplata tematy dodatkowo podkręcające emocje. Stosunek do religii, aborcji, życie z konsekwencjami decyzji. Przeraża to, jak może skończyć się brak umiejętności przewidywania tego, do czego może doprowadzić pozornie błahy czyn.

Kredziarz jest zdecydowanie ciekawszy od strony psychologicznej niż kryminalnej. Pisany prostym językiem daje się połknąć w krótkim czasie. Wątek kryminalny trochę się rozmywa, nie usatysfakcjonował mnie tak bardzo, jak tego oczekiwałam.

Czy zamieszanie wokół Kredziarza jest przesadzone? Trochę tak.
Czy mimo to, warto go przeczytać? Zdecydowanie tak.

C. J Tudor
Kredziarz
Wyd. Czarna Owca
2018
384 strony

[1] C. J. Tudor, Kredziarz, przeł. Piotr Kaliński, Wyd. Czarna Owca, 2018, s. 109.

[2] Tamże, s. 62.

[3] Tamże, s. 10.