Julia Heaberlin "Papierowe duchy" [RECENZJA PRZEDPREMIEROWA]

PREMIERA: 16 STYCZNIA 2019

Odnalezienie człowieka, który według mnie zabił moją siostrę, zajęło mi dużo, bardzo dużo czasu. Lata. Dziesiątki rozmów. Setki podejrzanych. Tysiące dokumentów. Czytałam, nękałam, kradłam. To moja obsesja, a w niej wszystkie chwyty są dozwolone[1].

Ojciec i córka? Morderca i siostra ofiary?

Nie znamy jej imienia, nie wiemy jaki dokładnie ma plan. Wiemy, że udało jej się znaleźć mężczyznę, którego po wieloletnim śledztwie uznała za mordercę swojej starszej siostry. Że zamierza zabrać go w podróż i dowiedzieć się, co tak naprawdę wydarzyło się, gdy ona miała dwanaście lat, a Rachel zaginęła bez śladu.

Carl był za młodu znanym fotografikiem i dokumentalistą. Wiele wskazuje na to, że oprócz fotografii miał jeszcze inne hobby, mroczne, paskudne, wpisujące go w poczet kryminalistów. Podejrzewano go o stalking i porwania młodych kobiet. W stan oskarżenia zdołano postawić jednak tylko raz, a i wówczas nie trafił za kratki. Winny czy nie? Nie wiadomo. Ale pewnym jest, że nie jest to łagodna postać... Dziś przebywa w ośrodku prowadzonym przez panią T. Mieszka tam wraz z kryminalistami cierpiącymi na demencję, tę samą przypadłość, którą zdiagnozowano także i u niego.

To z tego zastępczego domu zabiera go kobieta, która przedstawia się jako córka.

To stąd rusza w podróż, której finał może skończyć się tragicznie. 

Czy Carl okaże się mordercą? Czy demencja to fakt, czy sposób na uniknięcie sprawiedliwości? Kim jest dla fotografa kobieta, która podała się za jego córkę? Czy uda jej się odkryć co stało się z Rachel? Jak skończy się podróż dwóch osób, co do których nie można mieć pewności kiedy kłamią i jakie są ich intencje? Kto stanowi największe zagrożenie w tym duecie?

Pytania się mnożą, a droga do uzyskania odpowiedzi krótka nie będzie.

Gra pełna niewiadomych

Papierowe duchy Julii Heaberlin oparte są na niezłym pomyśle. Mamy tu wprawdzie utarte motywy budowanej na poczuciu krzywdy potrzeby szukania sprawiedliwości i zemsty, ale koncepcja utkania powieści drogi, która okazuje się grą między domniemanym mordercą, a siostrą jego domniemanej ofiary jest intrygująca. Problem w tym, że wykonanie już takie satysfakcjonujące nie jest. 

Owa gra jest niemal pozbawiona napięcia, a jej zakończenie sprawia wrażenie skonstruowanego naprędce. Liczyła na mocne uderzenie w finale. Nie doczekałam się.

Do pewnego momentu obserwowanie relacji między głównymi bohaterami dostarcza emocji. Oboje mają swoje sekrety, trudno ocenić, kiedy są wobec siebie szczerzy, a w czasie podróży są dla siebie wielkimi niewiadomymi. Niełatwo wywnioskować, na ile stanowią dla siebie zagrożenie, a na ile po prostu bawią się swoimi emocjami. Niekiedy robi się niepokojąco, innym razem zabawnie. Nic tu nie jest pewne. Obserwowanie potyczek słownych i rozmaitych podchodów daje pewną frajdę, ale do pewnego momentu, gdyż ta gra niestety dość szybko robi się nużąca. Wprawdzie pojawiają się nowe elementy, pytania, odpowiedzi, tropy, pomysły, ale jednocześnie akcja toczy się dość wolno, kolejne sceny zdają się nie wnosić wiele nowego, a całość trudno uznać za wiarygodną. 

Skradziona dusza

Julia Heaberlin tworzy portret kobiety, która nigdy nie pogodziła się z zaginięciem siostry. To ona jest naszą przewodniczką, w pierwszoosobowej narracji opowiadając kolejne zdarzenia. Całe swoje życie poświęca na rozwikłanie zagadki jej losów. Jednocześnie skupia się na tym, by pokonać wszelkie gromadzące się w niej lęki, wszelkie możliwe do zdefiniowania słabości.

Płaciłam ludziom za to, żeby zawieszali mnie wysoko z zawiązanymi oczami i puszczali tak, by nie wiedziała, czy za chwilę wpadnę do lodowatej wody, odbiję się od trampoliny, czy polecę na łeb na szyje po niekończącym się zboczu. Zamykali mnie związaną w szafie, aż traciłam poczucie czasu, dopadali  mnie  i przewracali w podziemnym garażu, śledzili mnie mercedesem, kiedy jechałam z prędkością stu sześćdziesięciu kilometrów na godzinę. Długo ćwiczyłam celowanie przeciwnikowi w głowę[2].

Być może tym można uzasadnić odwagę, jaką trzeba mieć, by ruszyć w podróż, za towarzysza mając cierpiącego na napady agresji potencjalnego mordercę.

Postać Carla jest dość niejednoznaczna, tajemnicza i to on jest najmocniejszym punktem tej historii. Cierpiący na demencję mężczyzna zaskakuje niekiedy jasnością myślenia i... ciętym językiem. Sam jednak nie jest w stanie unieść ciężaru fabuły. Tam, gdzie mogłoby być naprawdę emocjonująco, jest dość płasko. Szkoda, bo pomysł jest ciekawy, relacja między bohaterami ma duży potencjał, a motyw zdjęć wykonanych przez Carla (istotnych dla fabuły) intryguje. Wszak fotografia zdolna jest zatrzymać niepowtarzalny moment, utrwalić wspomnienia, a nawet... ukraść duszę.

Niestety, fotografie zamieszczone w Papierowych duchach (co pomysłem jest cudnym) chyba ukradły ducha opowieści. 

Julia Heaberlin
Papierowe duchy
Wyd. W.A.B.
2019
416 stron

[1] Julia Heaberlin, Papierowe duchy, przeł. Jacek Żuławnik, Wyd. W.A.B., 2019, s. 16. (tekst przed korektą)

[2] Tamże, s. 73.