Suzanne Collins "Igrzyska śmierci" Wesołych Głodowych Igrzysk!

Suzanne Collins
Igrzyska Śmierci. Trylogia
Wyd. Media Rodzina
2015
822 strony

trylogia Igrzyska śmierci, tom 1

Powroty do przeczytanych książek nie zdarzają się zbyt często. Ilekroć nachodzi mnie myśl, by wrócić do jakiejś historii, zerkam na półki uginające się od książek, piętrzące się stosy, recenzenckie zaległości. 

Ochota na powrót mija jak ręką odjął, choć... zdarza się, że robię wyjątek. I tak oto, któregoś wieczoru, znowu znalazłam się w Panem, państwie, które powstało na gruzach miejsca znanego niegdyś Ameryką Północną[1].

Nie ma już świata, który znamy. Miejsce, gdzie Amerykanie spożywali apple pies i naleśniki z syropem klonowym, gdzie wielkie emocje wzbudzał baseball, a 4 lipca niebo rozświetlały sztuczne ognie, zniszczyły liczne katastrofy. Susze, burze, pożary, podniesienie poziomu wód oceanicznych. Ludność toczyła brutalną wojnę o żywność. By zapanować nad społeczeństwem, szaleństwu nadano uporządkowaną formę trzynastu dystryktów kierowanych twardą ręką władzy skupionej w centrum - Kapitolu. Nie był to spektakularny sukces, bo początkowa radość z nowego porządku ustąpiła buntowniczym nastrojom. Trzynaście dystryktów stanęło do powstania. Dwanaście z nich po pewnym czasie skapitulowało, ostatni zmieciono z powierzchni ziemi. W Panem nie ma miejsca dla buntowników.

Zabijesz czy dasz się zabić?

Tamte zdarzenia postanowiono upamiętnić. Co roku, w Panem organizowane są Głodowe Igrzyska, które mają postać bezpardonowej walki dwudziestu czterech nieszczęśników. Dzieci, które miały pecha, bo ich nazwiska wyciągnięto ze szklanej kuli podczas dożynek, ceremonii, której główną atrakcją jest losowanie nazwisk przyszłych trybutów. Trybuci stawią się na arenie. Dwie osoby z każdego dystryktu. Dziewczynka i chłopiec. Ich zadaniem jest przeżyć. A że zwycięzca może być tylko jeden, tak naprawdę ich zadaniem jest zabijać. Zabij, nim zabiją ciebie. Jakie to proste...

Igrzyska śmierci Suzanne Collins to bezdyskusyjny bestseller, który doczekał się świetnych ekranizacji (ostatnia z nich niebawem zagości na ekranach kin). Trylogia osadzona w fikcyjnej krainie, rządzonej twardą ręką Kapitolu. Jego główną bohaterką jest Katniss Everdeen, postać bez wątpienia ogromnie charakterystyczna, dopracowana, zapadająca w pamięć. Jest butna, silna, waleczna, w środku wrażliwa, ale trud życia uzbroił ją w skorupę i nauczył zachowań pozwalających przetrwać w każdych warunkach. To wyklucza okazywanie słabości. Po dramatycznej śmierci ojca, to właśnie Kotna wzięła na swoje barki ciężar utrzymania rodziny. Pod opieką ma młodszą o cztery lata, delikatną siostrę Primrose i matkę, po śmierci męża apatyczną, wycofaną, nie stanowiącą podpory. Wraz ze swoim przyjacielem Gale'em, Katniss zapuszcza się tam, gdzie zapuszczać się nie można, by polując na dary lasu, zapewnić bliskim szansę na przetrwanie. Wzbudza podziw, gdy z łukiem w dłoni przemyka po lesie. Łatwo o tym zapomnieć, ale to przecież dziecko. Szesnastoletnia dziewczynka, której największym zmartwieniem powinno być to, co powie mama na wieść o wagarach lub zawalonej klasówce z matmy.

Witamy na arenie!

Zmartwienie Katniss ma jednak zupełnie inną postać. W dniu dożynek ręka losującej wyciąga z kuli nazwisko Primrose. Starsza siostra nie waha się długo. Zgłasza się na ochotniczkę wiedząc, że Prim nie miałaby najmniejszych szans na przeżycie Głodowych Igrzysk. U jej boku staje Peeta Mellark, syn piekarza. Na arenie będzie jej wrogiem. Śmierć Peety i pozostałych trybutów jest jedyną szansą na jej przetrwanie, ale czy będzie umiała odebrać życie komuś, kto kiedyś jej życie uratował?

Przenosimy się do stolicy. Obserwujemy szkolenia, parady, wywiady. Oglądamy przepych Kapitolu. Nieuchronnie zbliża się jednak moment, w którym znajdziemy się na arenie. Tam dwadzieścia czworo nastolatków musi stać się maszynami do zabijania. Tylko jedno z nich może wygrać. Wśród nich są tacy, którzy budzą strach samą posturą lub ci, których wątłe ciała zdają się z góry skazywać ich na porażkę. Jedni mają tylko spryt, inni świetnie władają nożem. Nie wiedzą na jakim terenie przyjdzie im się zmierzyć, jakie niespodzianki szykują organizatorzy, dla których wywołanie na arenie pożaru czy suszy nie jest problemem. Czy uda im się zdobyć broń? Jedzenie? Schronienie? Jak pokonać strach i przeciwników? Czy lepiej działać solo, czy podjąć próbę zawiązania paktu, który w późniejszym czasie i tak przecież nie będzie miał sensu?

Walka o przeżycie

Okrutne są Głodowe Igrzyska, dramatyczne to, do czego Kapitol zmusza dzieci, by wymusić posłuch na mieszkańcach poszczególnych dystryktów, którzy na bieżąco śledzą poczynania trybutów, widząc ich pogoni i ucieczki, strach i wolę walki, zwycięstwa i porażki, ciała zmarznięte, głodne, obolałe, oczy wypełnione pustką, nienawiścią, przerażeniem. Widząc zdrady, morderstwa, fortele, ale także przyjaźnie, a może nawet coś więcej?

Młodzieżowa trylogia science-fiction podbiła serca nie tylko nastoletnich czytelników. Pierwszy tom, Igrzyska śmierci, wysoko ustawia poprzeczkę. Czyta się go świetnie. Prosty, nasycony emocjami język. Historia doskonale trafia do czytelników dzięki pierwszoosobowej narracji. Obserwujemy ją z punktu widzenia Katniss, na dodatek - wszystko relacjonowane jest czasie teraźniejszym, dzięki czemu mamy wrażenie bieżącego udziału w zdarzeniach. Sama akcja toczy się wartko. Pewne rozwiązania da się przewidzieć, a koła ratunkowe w postaci spadochroników z doczepioną doń przydatną zawartością spadają zawsze we właściwym momencie (bardzo wygodny sposób na wyciąganie bohaterów z kosmicznych tarapatów), ale wcale nie psuje to przyjemności z lektury (podobnie jak fakt, że główna bohaterka oczywiście musi pochodzić z najbiedniejszego dystryktu, by udowodnić, że nie ma takiego dołu, z którego nie da się wydrapać). Trudno nie kibicować Katniss, nie przywiązać się do niej, nie cieszyć z kolejnych zwycięstw, nie jęczeć przy porażkach.

Dzieci zabijają dzieci

Również pozostałe postaci są ciekawie skonstruowane. Nie ważne, czy należą do pierwszego planu jak Katniss, drugiego jak dwunastoletnia, dzielna Rue czy mistrz stylizacji - Cinna. Większość z nich daje się mocno zapamiętać. Sposób, w jaki Suzanne Collins snuje opowieść, pozwala nie tylko bez trudu zaangażować się emocjonalnie, ale także wyobrazić plener, w jakim rozgrywa się akcja. Nie ma tu zbyt wielu brutalnych opisów. Wersja dla dorosłych mogłaby wyglądać zupełnie inaczej. Autorka pisząc o przemocy, stara się nią nie przytłaczać, skupiając raczej na postaciach zmuszonych do walki po to, by przetrwać, a jednocześnie nie dążących do zbędnych konfrontacji. Cała koncepcja powieści jest jednak ogromnie brutalna. Już sama myśl, że powstanie Igrzysk, w których dzieci zabijają dzieci, tylko po to, by resztę niewolników (trudno znaleźć mi lepsze określenie dla mieszkańców Panem spoza Kapitolu), wywołuje negatywne emocje.

Brutalne show

Igrzyska śmierci należą do tych powieści, które czyta się z zapartym tchem, chcąc wiedzieć, co będzie dalej (nawet, jeśli przewidzenie finału nie jest trudne). Po skończeniu lektury przychodzą refleksje. Nie jest to książka tak idealna, jakby się chciało. Na fali popularności programów spod znaku reality show powstaje ich literacka odmiana w wersji mocno brutalnej. Ludzie w Panem gromadzą się przed ekranami, by patrzeć na śmierć dzieci. Show początkowo jest barwne, pełne przepychu i elegancji. Dzieciaki są uczone, karmione, strojone. Niczym niewolnicy na targu prezentowane sponsorom, by ci zechcieli im pomóc w dotarciu do finału Igrzysk. Nawet na arenie, Katniss o tym w jaki sposób prezentuje się na ekranie myśli równie często, jak o tym, żeby przeżyć kolejną noc. Reżyserowane gesty, mimika i słowa są tu na porządku dziennym. Przez pryzmat show ocenia też postępowanie i słowa innych, czego dowodem jest poniższa myśl towarzysząca wypowiedzi Peety.

- Nie umrę, obiecuję. Ale ty też obiecaj, że nie pójdziesz - dodaje. No cóż, wie, że widzowie znienawidziliby jego, gdyby tego nie powiedział[2].

Czy w tak ekstremalnych warunkach jest w ogóle miejsce na szczerość?

Zabrakło mi tu mocniejszego "nie" dla okrucieństwa jakie ludziom potrafią zgotować tylko ludzie. Moim zdaniem zbyt duży nacisk położony jest na sam przebieg show, za mały na analizę zła jakie m tu miejsce. Zdaję sobie jednak sprawę, że ilu czytelników tyle opinii, tyle refleksji i interpretacji. I z tego, że żadne z moich "ale" nie zmienia faktu, że książkę czyta się wyśmienicie i z zapartym tchem.

Połknęłam Igrzyska śmierci i połknę ich kontynuację. Refleksje można mieć różne, ale jednego Suzanne Collins odmówić nie można. Autorka wie jak przyciągnąć uwagę czytelnika i zatrzymać go przy sobie na dłużej.

- Panie i panowie. Siedemdziesiąte Czwarte Głodowe Igrzyska uważam za otwarte![3]

Igrzyska śmierci - zwiastun

***

Książkę polecam
miłośnikom fantastyki
wielbicielom dynamicznych fabuł
poszukującym książek o ludziach w sytuacjach ekstremalnych
chcącym się przekonać na czym polega fenomen Igrzysk śmierci

***

[1] Suzanne Collins, Igrzyska Śmierci. Trylogia, przeł. Małgorzata Hesko-Kołodzińska i Piotr Budkiewicz, Wyd. Media Rodzina, 2015, s. 20.

[2] Tamże, s. 200.

[3] Tamże, s. 110.

***

książka do kupienia m.in.w księgarni TaniaKsiazka.pl