Mats Strandberg "Przeklęty prom"[RECENZJA]

Przyszło wam kiedyś do głowy, żeby wybrać się na rejs promem? No wiecie, 24 godziny na morzu, zakupy w sklepie wolnocłowym, muzyka  na żywo, spa, bar, restauracja, kolorowe drinki, zabawa do białego rana, nowe znajomości. Atrakcje dla dzieci i dorosłych. Niezła opcja na romantyczny wypad we dwoje, wieczór kawalerski, damski wypad czy oświadczyny. Są tacy, którym ten sposób spędzania wolnego czasu przypadł do gustu tak bardzo, że mogliby na promie zamieszkać. W horrorze Matsa Stranberga nie zabraknie jednak bohaterów, którzy najchętniej zwialiby na stały ląd, ale nie będzie im to dane. 

To nie będzie zwykły rejs

Kątem oka widzi kolejne drzwi. 

Ludzie znajdujący się głębiej w korytarzu krzyczą w panice, kiedy widzą co ją goni. Niektórzy zgrzytają kartami, znikają w kabinach. Inni rzucają się z powrotem w kierunku schodów albo znikają w bocznych korytarzach, przepychając się i tłocząc. Łączy ich jedno. Nikt nie próbuje jej pomóc.

I rozumie ich. Pomyślałaby to samo co oni.

Lepiej ona iż ja.

Stuk, stuk, stuk[1].

Witajcie na pokładzie Baltic Charisma, jednostce kursującej między Szwecją a Finlandią. Filip zapewni wam drinki, Dan zaśpiewa o miłości, a Pia zadba o wasze bezpieczeństwo. Choć... To ostatnie nie jest takie pewne, bo nie będzie to zwykły rejs, podczas którego największym problemem jest awanturujący się pijaczyna, a największą atrakcją para kopulująca w jakiejś wnęce. Ci, którzy na promie chcą zapomnieć o szarej codzienności, rzeczywiście wyrzucą ją z pamięci w mgnieniu oka. Bo czy złość na przyjaciółkę, ojca lub kochanka ma znaczenie, gdy wokół rozgrywają się sceny rodem z najgorszego koszmaru, a stawką nierównej walki z niezdefiniowanym przeciwnikiem jest własne życie?

By zło zakiełkowało, musi trafić na podatny grunt

W Przeklętym promie Mats Strandberg wsadza nas na pokład, z którego po nocy z horroru rodem zejdą nieliczni. A może nawet nie zejdzie nikt. Chaos ogarnia jednostkę, przerażenie ludzi. Wokół są jedynie zimne wody Bałtyku. O ucieczce można jedynie pomarzyć, choć na marzenia zdecydowanie bohaterom zabraknie czasu. Krew tryska, niebezpieczeństwo może się kryć nawet tam, gdzie najmniej się go spodziewamy.

Sytuacja ekstremalna w jednych budzi bohaterów, u innych ujawnia negatywne cechy. W horrorze szwedzkiego pisarza zło przybiera na sile, by w nagle uderzyć z całą mocą. Czytelnik stosunkowo szybko dowie się co jest jego źródłem. Bohaterom zajmie to więcej czasu. Niektórzy z nich nawet nie zdążą się zorientować, co się wydarzyło.

W tej historii przeraża jednak nie to, co przybywa z zewnątrz, a to, co tkwi w ludziach. By zło mogło zakiełkować, musi trafić na podatny grunt. Widać to wyraźnie na przykładzie dwóch istotnych postaci. Jedna się złem upaja, wykorzystuje nowo nabyte możliwości, by krzywdzić innych, wziąć odwet za nieudane życie, zemścić się na tych, którzy w jego odczuciu traktowali ją nie najlepiej. Druga, świadoma, że ostatecznie nie wygra starcia z owym złem, wykorzystuje resztki sił, by pomóc tym, którzy jeszcze mają szansę na ratunek. Przegrywa, ale walczy. Dobro w niej tkwiące jest na tyle silne, by nie pozwolić się całkowicie stłamsić. 

Zamiast nastroju grozy, krwawa jatka

Przeklęty prom wciąga, ale nie jest lekturą idealną. Mats Strandberg długo wprowadza nas w historie swoich bohaterów, szczegółowo opisuje kim są, co skłoniło ich do wzięcia udziału w rejsie, jakie mają problemy, jak przebiega ich podróż. Przedstawia czytelnikom wiele postaci, ale ponieważ są stopniowo umiejscawiane w fabule i dość różnorodne, czytelnik ma czas, żeby się z nimi zapoznać, dzięki czemu nie pogubi się, gdy akcja przyspieszy. 

Gdy wreszcie zaczyna się coś dziać, tempo staje się zawrotne, a rejs zmienia w krwawą jatkę. Problemem nie jest jednak nierówny rytm, a znikomy nastrój grozy. Niby jest kilka budzących niepokój scen, które zapowiadają niezwykłość i dramatyzm rejsu, ale jest ich na tyle niewiele, że cała ta masakra właściwie zaczyna się nagle. Z imprezowego nastroju, w który wprowadzają się bohaterowie próbują zagłuszyć codzienne smutki, wpadamy w kotłowaninę ciał i kałuże krwi.  Autor wrzuca bohaterów w sam środek masakry, jednym dając czas na żałowanie tego co wcześniej zrobili lub z czego zrezygnowali, innym takiej szansy nie dając. Liczyłam raczej na nastrój grozy i tajemnicy, ale tego mamy tu mało, choć Szwed stara się jak może, by oddać dramatyzm sytuacji, z detalami malując kolejne sceny.

O zgrozo, to właśnie ta dynamiczna część, wydała mi się bardziej nużąca. Ciekawsze okazały się problemy bohaterów, ich historie, niż dramat walki o życie, który składa się z wielu podobnie skonstruowanych scen. Nie do końca przekonało mnie też tłumaczenie tekstu, np. bieluch jako antonim Murzyna (s. 126) czy użycie słowa ożenić się w stosunkach męsko-męskich (s. 106). 

Więc jak to z tym Przeklętym promem jest? Raz spokojnie, raz dynamicznie. Myślę, że z tej historii można wyciągnąć więcej, ale sporo rozrywki dostarcza. 

Drugi raz na ten prom z różnych względów nie wsiądziesz, ale na jedną przejażdżkę jest w sam raz.

Mats Strandberg
Przeklęty prom
Wyd. Marginesy
2017
480 stron

***

Książkę polecam

miłośnikom powieści grozy

wybierającym się na przejażdżkę promem

wielbicielom akcji rozgrywających się na zamkniętej przestrzeni

czytelnikom, którym nie przeszkadzają krwawe sceny

***

* Mats Strandberg, Przeklęty prom, przeł. Dominika Górecka, Wyd. Marginesy, 2017, s. 289.