Stephen King "Outsider" [RECENZJA]

Objął Terry'ego ramieniem i szepnął: 

- Wszystko będzie dobrze. 

A potem, zaskakując swojego klienta i samego siebie, pocałował go w policzek. 

Terry zabrał ten pocałunek ze sobą, kiedy czterej mężczyźni sprowadzili go po schodach do vana, przed którym stał radiowóz policji stanowej z migającym kogutem. Zabrał też słowa. One były najważniejsze, gdy błysnęły flesze, zapłonęły reflektory kamer telewizyjnych i pytania uderzyły w niego jak pociski: Czy postawiono panu zarzuty? Zrobiłeś to? Jesteś niewinny? Przyznałeś się? Co możesz powiedzieć rodzicom Franka Petersona? 

"Wszystko będzie dobrze", powiedział Gold i tego Terry się trzymał.

Oczywiście nic nie było dobrze.*

Pewność i wątpliwość

Ameryka, niewielkie miasteczko, mecz baseballa. Dobrze znany obrazek. Z filmów, książek, rzeczywistości. Dzieciaki walczą o zwycięstwo, za chwilę wielkie rozstrzygnięcie, każda drużyna ma jeszcze szansę wygrać, emocje rosną, trener podejmuje ostatnie decyzje, rodzice ściskają mocno kciuki, padają sformułowania, które jako laik rozumiem tyle o ile, ale wiem, że dla małych zawodników to wielki moment. Emocje rosną, rosną, rosną...

I nagle na boisko wkracza policja. Tak kibice, jak i gracze zamierają w zdumieniu. Oto, Terry Maitland, lubiany i szanowany trener lokalnej drużyny, zostaje zakuty w kajdanki na oczach niemal półtora tysiąca ludzi (wśród których są żona i dwie małoletnie córeczki trenera). Zarzut? Paskudny! Gwałt, morderstwo, okaleczenie zwłok miejscowego chłopca. Terry ma oczy rozszerzone zdumieniem i pewność, że jego alibi nie da się podważyć. Problem w tym, że pewność mają także liczni świadkowie, którzy widzieli mężczyznę feralnego dnia w sytuacjach jasno świadczących o tym, że alibi jest wyssane z palca, a Maitland winny winą niepodważalną. 

Z czasem pojawiają się jednak i wątpliwości, choć policja nie jest skłonna do tego, by łatwo je do siebie dopuścić. Zajmujący się śledztwem stróże prawa to w końcu członkowie lokalnej społeczności, ojcowie, których dzieci chodziły na baseball ryzykując, że któreś z nich podzieli los zamordowanego Franka Petersona. Społeczeństwo już wydało wyrok. Terry jest winien i zasługuje na śmierć.

Nadprzyrodzony wątek, życiowa prawda

Stephen King robi kolejny krok do zanurzenia się w kryminalnej otchłani. Po trylogii Pan Mercedes, do której buduje pomost za sprawą jednej z postaci, czas na Outsidera. 

Autor nie rezygnuje jednak z sięgnięcia po wątek nadprzyrodzony. Miłośnicy "czystych" kryminałów mogą być więc nieco zawiedzeni. Tak jak prowadzący śledztwo, policyjny detektyw Ralph Anderson, tak i oni w pewnym momencie będą musieli przyjąć do wiadomości, że istnieją na tym świecie takie zjawiska, których (być może póki co) nie jesteśmy wstanie ogarnąć rozumem, racjonalnie wyjaśnić, sklasyfikować za pomocą zasad logiki. No, chyba, że posiłkując się przytaczaną w powieści myślą Sherlocka Holmesa: Kiedy wyeliminujesz niemożliwe, cała reszta, jakkolwiek nieprawdopodobna, musi być prawdą. 

Pod płaszczykiem tego nadprzyrodzonego wątku, kryje się jednak jak najbardziej życiowa prawda.  Stephen King wkłada w usta swojej bohaterki słowa: ludzie mylnie sądzą, iż Poe pisał powieści fantastyczne o zjawiskach nadprzyrodzonych, gdy tak naprawdę pisał opowieści realistyczne o zaburzeniach psychologicznych. Widzę w tym także klucz do odczytywania Outsidera. Po tej lekturze nie sposób nie zastanawiać się nad tym, co zaprzątało głowę bohaterów książki. Dlaczego o wiele łatwiej nam uwierzyć w to, że szanowany obywatel dokonał tak brutalnego morderstwa na dziecku niż w działanie sił nadprzyrodzonych? Czy obydwa te przypadki nie są równie szalone, wymykające się rozsądkowi, szokujące, nieprawdopodobne, przerażające?

Potwory żyją wśród nas

Outsider to powieść kryminalna z wątkiem nadprzyrodzonym, której akcja toczy się dość nieśpiesznie, choć cały czas trzyma w napięciu. Stephen King drobiazgowo opisuje rzeczywistość. Ma oko i ucho do szczegółów, dzięki czemu tworzy wiarygodne portrety i przestrzeń, którą oczy wyobraźni łatwo odmalują bazując na podawanych przez autora detalach. Opisy amerykańskiej prowincji jak zwykle wypadają wybornie. Niezmiennie zachwyca mnie doskonały słuch autora, dzięki któremu wypowiedzi bohaterów noszą znamiona indywidualności. Każda postać ma swój charakterystyczny język, co uwidacznia się zwłaszcza w zapisie zeznań świadków. Portretom bohaterów także nie można nic zarzucić. To ludzie z krwi i kości. Przynajmniej hmm... większość z nich.

Wśród wielu motywów, jakie składają się na fabułę Outsidera, przewijają się m.in. motyw radzenia sobie (lub nie) z bólem straty bliskiej osoby czy łatwość, z jaką społeczeństwo osądza swoich członków. Będziemy świadkiem bezwzględności działania mediów i różnych postaw śledczych, tych zaangażowanych w sprawę i tych, którzy nie lubią się zmęczyć. Stephen King pisze także o tym, jak wiele masek może nosić człowiek, przywdziewając je w zależności od okoliczności, a czasami zmieniając je bezwiednie. 

Miłym dodatkiem okazały się nawiązania do twórczości klasyków kryminału (Doyle, Christie), horroru (Poe) czy kryminałów współczesnych (Coben), irytującym zabiegiem wychwalanie iPada (lokowanie produktu - level hard), atrakcyjnym dodatkiem nawiązanie do potworów z latynoskich legend (El Cuco, Farrnicoco).

Dobro i zło ścierają się po raz kolejny. Jak wiele ofiar przyniesie owa walka?

Chodzą wśród nas. Wiesz o tym. Obcy. Potwory, których nie potrafimy pojąć. 

Stephen King
Outsider
Wyd. Prószyński i S-ka
2018
640 stron

* Wszystkie cytaty pochodzą z: Stephen King, Outsider, przeł.Tomasz Wilusz, Wyd. Prószyński i S-ka, 2018.