Pierre Lemaitre "Alex" Dziewica

Pierre Lemaitre
Alex
Wyd. Muza
2013
352 strony

Zupełnie jak w filmie. Tajemnicza kobieta (peruka na jej głowie jest niezwykle wymowna, świadczy o potrzebie bycia kimś innym; powód? nieznany) i mężczyzna w wagonie metra. Dalej mogłoby być jak w amerykańskiej produkcji - przelotne uśmiechy i spojrzenia, ale chwilowo nic więcej. To jeszcze przecież nie ten moment. Później mogliby się szukać i mijać, aż w końcu los ich ze sobą połączy. Będą żyć długo i szczęśliwie lub krótko i intensywnie. Wszystko zależy od tego, czy reżyser w zamyśle ma komedię czy dramat. Pierre Lemaitre wrzucił tę scenę do swej powieści. Z metrem i spojrzeniami. Nawet z uśmiechem. Alex jest jednak thrillerem. Spotkanie dwojga bohaterów będzie więc tragiczne w skutkach.

Mogła zdążyć na ten ostatni autobus. 

Biegnie. Kierowca na jej widok otwiera drzwi. Robi się coraz ciemniej, to nie jest dobra pora na samotne wędrówki ulicami Paryża. Jest jednak ciepło, być może dlatego decyduje się na spacer. Na parkującą na chodniku furgonetkę zwraca uwagę głównie dlatego, że musi się przeciskać między nią, a pobliskim budynkiem. Czuje za sobą czyjąś obecność, obecność mężczyzny, nie ma czasu się odwrócić, bo w tym samym momencie dostaje pięścią w plecy z taką siłą, że ją zatyka. Traci równowagę, z tępym hukiem gwałtownie uderza czołem o karoserię, wypuszcza wszystko z rąk, próbując się czegoś przytrzymać, ale nie ma czego, facet łapie ją za włosy - w rękach zostaje mu tylko peruka[1].

Stojący ze zdziwioną miną i peruką w dłoni rosły mężczyzna, mógłby być częścią komediowej sceny. Ale nie. To wciąż thriller. Jego bohaterka, zgięta cierpieniem w pół Alex, nie przypuszcza, że oto dopiero zaczyna się jej koszmar. Pasmo bólu, strachu i upokorzeń. Mocne, precyzyjne ciosy, milczący oprawca, nagość, ciasna klatka, szczury. Głód, męczarnie, szaleństwo. I kołaczące się po głowie pytanie: Dlaczego ja? Dlaczego ja?[2] W miarę jak akcja boleśnie się rozkręca, okazuje się, że porwanie może nie być przypadkowe. Przeszłość kobiety jest jedną wielką zagadką. Być może w niej kryje się odpowiedź na dręczące ofiarę pytanie.

Tymczasem na policję wpływa zgłoszenie. Ktoś widział uprowadzenie Alex. Niewiele jednak może powiedzieć ani o przestępcy, ani o ofierze. Nie wiadomo kim jest porwana. Nikt nie zgłasza jej zaginięcia. Nie ma telefonów z żądaniem okupu, rozpaczającej rodziny, załamanych przyjaciół. Zupełnie jakby dziewczyna nie istniała. A przecież musiała gdzieś bywać, pracować, mieszkać. Tymczasem jednak jej tożsamość jest nieznana i nie ma nikogo, kto przyszedłby na posterunek w tej sprawie. Prowadzący dochodzenie inspektor Camille Verhoven zapisuje jedynie zeznania świadka: nieznana kobieta... porwana przez anonimowego rzemieślnika, bliżej nieokreślonym pojazdem[3]. Trudno powiedzieć, by tego typu informacje były przydatne.

Pierre Lemaitre, Wrocław 2016

Całą historię poznajemy to z perspektywy Camille'a, to z punktu widzenia Alex. Z jednej strony śledztwo, w którym nie ma się na czym oprzeć, z drugiej strony dramatyczna walka o przetrwanie. Poszczególne sceny opisane są niezwykle sugestywnie. Obrazy nasuwają się same. Podskórnie wyczuwa się strach i ból ofiary. W niemal pustym, zimnym budynku echo odbija krzyki. Do ciasnej klatki zbliżają się szczury. Są coraz bardziej zuchwałe. I głodne.

To dopiero początek. Mocny, okrutny, ale niezwiastujący tego, z czym przyjdzie się zmierzyć bohaterom. I czytelnikowi. Pierre Lemaitre nie oszczędził nikogo. Opowiedział historię, która mieści w sobie niewyobrażalne pokłady bólu i okrucieństwa. Alex to perfekcyjnie skonstruowana powieść, w której cel i sens ma każdy drobiazg. Słowo, zdanie, scena, myśl. Tu nic nie jest oczywiste. Granica między ofiarą a katem okazuje się niezwykle elastyczna i cienka. Francuski pisarz udowadnia, że nie należy się śpieszyć z oceną ludzi i ich zachowań. Czasami czyjeś postępowanie umotywowane jest czymś, co przechodzi granice ludzkiego pojęcia. Zło może rodzić zło, a zemsta jest nie tylko rozkoszą bogów, ale i skrzywdzonych. Jednoznaczna ocena postaw, motywacji i decyzji jest nie tyle trudna, co niemożliwa.

Alex to opowieść o ludziach połamanych, pokaleczonych, gorzko doświadczonych. Nie przez los, przez innych ludzi. Główną bohaterką thrillera nie jest tytułowa Alex, a zemsta. Cierpliwa, spokojna, serwowana na zimno. Dobrze nakarmiona. W momencie, gdy Lemaitre pozwala czytelnikom złożyć historię w całość, jednocześnie świat rozpada się na kawałki. Trudno uwierzyć w to, co się zdarzyło. Nic już nie jest takie samo. Wstrząs jest zbyt duży, by tak po prostu zamknąć książkę, iść po herbatę i kanapki. Coś ściska gardło, a w oczach widać szok i niedowierzanie. Tyle tu krzywd, tyle potworności. Całość opisana jest tak realistycznie, że ciało przenikają dreszcze. 

Pierre Lemaitre zręcznie żongluje emocjami. Sprawia, że pojęcia winy i kary wymagają ponownego rozpatrzenia. Brutalnie wrzuca czytelnika w wir wydarzeń, nawet na moment nie pozwala na oddech - w jego thrillerze stale się coś dzieje i z każdą kolejną sceną coraz bardziej brakuje powietrza. Gdy wydaje się, że już wiadomo o co chodzi, gdy elementy układanki zdają się wskakiwać we właściwe miejsce, Francuz jednym ruchem burzy wyobrażenie tej historii. Znów trzeba zweryfikować wiadomości, poddać wątpliwościom kolejną teorię. Ten thriller jest pełen tajemnic. Mrocznych i bolesnych. Skrywa je w sobie tytułowa bohaterka, męczą one poszukującego ją inspektora. 

Dramatyczny, przesycony przemocą, zaskakujący. Nie dla wrażliwych, nie dla delikatnych. Pierre Lemaitre udowadnia w nim, że człowiek jest zdolny do wszystkiego. Thriller Alex to historia, której nie da się wymazać z pamięci. Podobnie jak przeszłości, która niekiedy stanowi olbrzymi ciężar.

***

Książkę polecam

miłośnikom thrillerów

poszukującym książek z inteligentną intrygą

czytelnikom o mocnych nerwach

wielbicielom zaskakujących, trzymających w napięciu historii

***

[1] Pierre Lemaitre, Alex, przeł. Joanna Polachowska, Wyd. Muza, 2013, s. 15.

[2] Tamże, s. 16.

[3] Tamże, s. 27.