Sebastià Alzamora "Bestie" Siła zła

 Sebastià Alzamora
Bestie
Wyd. Marginesy
2014
272 strony

Gotycki thriller, którego akcja osadzona jest w Barcelonie z 1936 roku, a więc w okresie wojny domowej, autorstwa katalońskiego laureata wielu nagród literackich. Dodajmy do tego chwytliwy tytuł i intrygującą okładkę. Czy mogłabym przejść obok takiej książki obojętnie?

Odkąd zobaczyłam zapowiedź Bestii Sebastià Alzamory nie miałam najmniejszych wątpliwości, że po prostu muszę tę powieść przeczytać. Zanosiło się na historię mroczną, tajemniczą i pełną niebezpieczeństw, a przy tym, nie mogłam się pozbyć przeczucia, że nie będzie to zwykły thriller. 

Wojna domowa ledwie się rozpoczęła, ale to wystarcza, by zło obnażyło kły, warcząc, gryząc, i rozprzestrzeniając się w tempie błyskawicznym. Barcelona staje się areną śmierci dla osób w jakikolwiek sposób związanych z religią. Płoną kościoły, giną księża, antyklerykalne bojówki rabują klasztory. 

Śmierć brata Gendrau oraz morderstwo małego chłopca, który pojawił się w złym miejscu o złym czasie, nie mają nic wspólnego z licznymi egzekucjami duchownych. Dwa ciała leżące w kałużach krwi, przedstawiają makabryczny widok. Pochylający się nad nimi komisarz Gregori Muñoz nie ma wątpliwości, że morderstwa nie są robotą anarchistów. Widać wyraźnie, że nie użyto broni palnej, ponieważ obydwu ofiarom poderżnięto gardła. Duchownemu za pomocą noża kuchennego. A jeśli chodzi o dziecko, rana na szyi zasadniczo wskazuje na ugryzienie zwierzęcia, które oderwało również kawałek mięsa. Jak się wydaje, nie mamy to do czynienia z plutonem egzekucyjnym, ale z pojedynczym człowiekiem, któremu prawdopodobnie towarzyszył duży pies[1].

Podczas, gdy śledczy rozważają teorię o zagryzieniu przez psa, my od pierwszych stron wiemy, że morderstwa dokonał... wampir. A właściwie ktoś, kto za wampira się uważa.

Trwająca od dwóch miesięcy wojna zdążyła już zbrukać wszystko: ulice Barcelony, powietrze, którym oddychali, słowa ludzi, spojrzenia dzieci, słoneczne promienie na fasadach budynków, blask księżyca i gwiazd w letnie noce[2]. Tę rzeczywistość tworzy wiele zdarzeń, które każą wątpić w dobro człowieka. O nich właśnie pisze Katalończyk w swej pierwszej powieści przetłumaczonej na język polski.

Sebastià Alzamora
[źródło]

W tym czasie, w którym Muñoz dokłada wszelkich starań, by rozwikłać sprawę brutalnej zbrodni, w innej części miasta siostry kapucynki stają się zakładniczkami we własnym klasztorze, jako bonus do nieszczęścia dostając na przechowanie biskupa, oficjalnie uznanego za zmarłego. Ta wysoko postawiona osoba duchowa, cechuje się raczej wątpliwą moralnością i lepiej nie spuszczać jej z oka. Jego obecność wróży kłopoty.

Inni kapłani, bracia maryści, wyrzuceni z zajmowanego przez nich kolegium, zmuszeni są korzystać z uprzejmości i odwagi wiernych świeckich, którzy zgodzili się przyjąć ich pod swój dach. Złudzeń nie mają - celem anarchistów jest wybicie ich wszystkich. Pojawia się jednak szansa na zawarcie pewnego układu i ucieczkę do Francji. 

Tymczasem, w katakumbach, dwóch mężczyzn bawi się w Boga. Potwór, którego stworzyli, przyprawia o dreszcze.

Takie zdarzenia składają się na historię opowiadaną przez Alzamorę. Wszystkie podszyte złem. Wszystkie zło rodzące.

Bestie mają pewne cechy powieści gotyckiej (tajemnicza atmosfera, groza podsycana szaleństwem i śmiercią, zbrodnia niepozostająca bez wpływu na wymowę całego tekstu, kontrastowe zestawienie niewyobrażalnego zła i czystego dobra), ale także kryminału, z domysłami, dowodami, poszlakami i śledztwem, które mniej lub bardziej zbliża się do prawdy. Odwzorowanie realiów historycznych i topograficznych, osadza fabułę powieści w konkretnym miejscu i czasie. Ogarnięta wojną Barcelona Alzamory jest miastem pełnym okrucieństwa i strachu. Powieść Katalończyka mieści w sobie nie tylko sporą dawkę emocji, ale staje się świetnym materiałem dotyczącym istoty zła. 

Barcelona: gęsi świętej Eulalii;
jest ich trzynaście i znaleźć je można na dziedzińcu katedry, której Eulalia jest patronką;
trzynastka symbolizuje liczbę lar dziewczynki, w momencie jej męczeńskiej śmierci.

Kim są tytułowe bestie? Kandydatów do tego miana jest tak wielu, że o jednoznaczną odpowiedź trudno. Czy potwór stworzony na modłę Frankensteina jest jedną z nich? Czy wampir, który zabija, gdy dręczy go pragnienie krwi? A może człowiek nie ma sobie równych, gdy władza uderza mu do głowy, a okoliczności sprzyjają szerzeniu się bezkarnego bestialstwa? Czy każdy ma w sobie bestię i jedynie od nas zależy, na ile pozwolimy jej przejąć nad sobą kontrolę? Czy zło można zdefiniować? Jak wielka jest jego siła i jakie szanse w starciu z nim ma dobro? Alzamora każe swoim bohaterom wierzyć i wątpić. Są wśród nich tacy, którzy znajdą oparcie w Bogu, są i ci, którzy w obliczu tak przerażających zdarzeń, zastanawiają się jak to jest możliwe, że Bóg nie interweniował, by temu zapobiec?[3] Czy cierpienie konieczne jest, by osiągnąć zbawienie? I dlaczego cierpią zwykle najmniej winni?

Bestie Sebastià Alzamory zwyczajnie bolą, tak wiele w nich niepotrzebnego okrucieństwa, cierpienia i zawiedzionych nadziei. Jedyną iskierkę nadziei wprowadza postać jednej z klarysek, nowicjuszki, która znalazła się w położeniu nie do pozazdroszczenia. Dobra, niewinna, ale niepewna przyszłości, przerażona narzuconym jej zadaniem, pełna obaw o to, że podzieli tragiczny los męczennicy Eulalii. Czy ta iskierka wystarczy, by przywrócić wiarę w człowieka, w istnienie dobra, sprawiedliwości, Boga?

Cała wojna była jedną wielką makabryczną drwiną. Bracia mordujący braci, rodzice donoszący na dzieci i dzieci, które zabijają same albo cudzymi rękami własnych rodziców, handlarze nędzy i stręczyciele śmierci, heroldzi występku i przekupnie deprawacji[4].

Zło i dobro żyje w każdym z nas, widać to wyraźnie w powieści Katalończyka - u poszczególnych bohaterów te dwie siły walczą ze sobą o dominację. Bez wątpienia Bestie są książką mocną, działającą na wyobraźnię i dającą do myślenia. Autor stworzył mroczny, duszny klimat i bohaterów, których pojawianie się na kartach książki niejednokrotnie wywołuje ciarki. Sebastià Alzamora wspaniale buduje napięcie, kreuje trudną rzeczywistość, daje odrobinę nadziei, ale i nie pozostawia złudzeń: zła nie da się tak łatwo zwyciężyć.

***

Książkę polecam

miłośnikom mrocznych thrillerów i kryminałów

wielbicielom tematyki wojennej

zainteresowanych czasami hiszpańskiej wojny domowej

poszukującym książek zmuszających do refleksji

zastanawiającym się nad istotą i postacią zła

ciekawym, kim są tytułowe bestie

zainteresowanym literaturą katalońską

czytującym powieści, których akcja osadzona jest w Barcelonie

***

[1] Sebastià Alzamora, Bestie, przeł. Rozalya Sasor, Wyd. Marginesy, 2014, s. 41.

[2] Tamże, s. 22.

[3] Tamże, s. 54.

[4] Tamże, s. 228.

***

O hiszpańskiej wojnie domowej
Mercé Rodoreda Diamentowy Plac

***

egzemplarz recenzencki