Piotr Grzegorz Michalik "Podmiejskim do Indian. Reportaże z Meksyku" Różne oblicza Meksyku

Piotr Grzegorz Michalik
Podmiejskim do Indian. 
Reportaże z Meksyku 
Wyd. Czarna Owca
2016
242 strony

Zacznę tak, jak zaczął autor:

Meksyk jest krajem niewiarygodnych kontrastów. Krajem, w którym dawne rytuały i prekolumbijscy bogowie, kpiąc z upływu czasu, swobodnie trwają w sąsiedztwie internetu i smartfonów. W którym bose indiańskie akuszerki walczą z wprowadzeniem do rolnictwa organizmów modyfikowanych genetycznie i biopiractwem. W którym prostytutki i handlarze narkotyków mają ulubionych świętych patronów. Meksyk to zarazem etap drogi do ziemi obiecanej dla niezliczonych emigrantów z Ameryki Łacińskiej i koszmarna scena teatru przemocy[1].

Takimi słowami Piotr Grzegorz Michalik wprowadza czytelników w świat opisany w zbiorze reportaży Podmiejskim do Indian. Reportaże z Meksyku.

Kraj o wielu obliczach

Meksyk fascynuje mnie od dawna. Fascynuje i przeraża zarazem. Dużo bym dała za to, żeby zobaczyć ślady kultury Majów, Piramidę Słońca i Piramidę Księżyca w Teotihuacán czy znajdujące się w stanie Jalisco plantacje agawy oraz tradycyjne wytwórnie tequili, które wpisano na listę Dziedzictwa UNESCO. Z drugiej strony, wciąż pamiętam wrocławskie spotkanie z Martínem Solaresem i opowieści meksykańskiego pisarza o sytuacji w jego rodzinnym kraju. Nie napawały one optymizmem. Autor opowiadał o korupcji, przekrętach, represjach, przemocy oraz oczywiście gangach narkotykowych. Rzucone wówczas hasło "wszyscy jesteśmy narko" tkwi mi w głowie do tej pory.

Byłam ciekawa, jaki będzie Meksyk oczami Piotra Grzegorza Michalika, pracownika Katedry Porównawczych Studiów Cywilizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego związanego także z Centrum Badań Antropologicznych w Meksyku, posiadającego ośmioletnie doświadczenie badacza wierzeń, rytuałów i obyczajów w Meksyku, Gwatemali i na Kubie.

Między Śmiercią a śmiercią

Piotr Grzegorz Michalik zaczyna od śmierci i na śmierci kończy. Swoją opowieść o kraju Carlosa Fuentesa, guacamole i karteli narkotykowych zaczyna od Świętej Śmierci, której wizerunki można znaleźć na terenie całego kraju. Pieszczotliwie nazywa się ją.... "Szczuplutka". Przychylność zakapturzonej postaci z trupią czaszką o pustych oczodołach, można zyskać żarliwą modlitwą i darami. Każdy wyznawca znajdzie schronienie w kościstych ramionach. Święta Śmierć nie dyskryminuje biednych, odrzuconych, homoseksualistów, prostytutek, recydywistów. W spotkaniu z nią wszyscy stają się równi[2]. Świętej Śmierci składa się ofiary. Szczuplutka nie jest wybredna. Przyjmie kwiaty, słodycze, tequilę. Bardzo lubi jabłka. Brzmi zabawnie? Może tu, u nas. Z perspektywy polskiej, europejskiej, innokulturowej. W Meksyku Święta doczekała się nawet własnego czasopisma, a o tym jak wielką rolę odgrywa, autor przekonał się badając jej fenomen na miejscu.

Ostatni rozdział nosi tytuł Narkonkwista. To tu natkniemy się na okaleczone zwłoki, to tu przerażać nas będą głuche telefony. To zdecydowanie najcięższy tekst z całego zbioru.

Spirala przemocy sprawiła, że okaleczanie trupów ma wymiar estetyczny, stało się upiorną sztuką. Powstał cały złożony język okaleczeń i kompozycji ciał oraz ich częstości, przekazujący konkretne informacje zgodnie ze swoją gramatyką i stylistyką. W Meksyku zwłoki można czytać[3] - pisze Piotr Grzegorz Michalik i wprowadza czytelników w takie zaułki ludzkich dusz i miast, których lepiej nie zwiedzać inaczej niż za sprawą literatury.

Fascynujący i niebezpieczny

Pomiędzy Świętą Śmiercią a śmiercią okrutną, autor pokazuje taki Meksyk, jaki pokazać nam mogą jedynie rdzenni jego mieszkańcy. W ten sposób czytelnik ma okazję spędzić kilka chwil w towarzystwie muxe, dowie się kim jest tajemniczy nagual, znaleźć w świecie halucynogennych roślin. Piotr Grzegorz Michalik opowiada o kraju, ale przede wszystkim o ludziach. Kim są, w co wierzą, jak żyją. Znajdzie się tu także miejsce dla przybyszów z zewnątrz, antropologów. Ogromnie zaintrygował mnie rozdział dotyczący badań terenowych i tego, jak układa im się współpraca z miejscowymi. 

W zbiorze Podmiejski do Indian jest miejsce i na tematy ciężkie i na odrobinę humoru. Na rzeź w Acteal, w której zginęło 45 osób, ale i na sprytną ucieczkę z więzienia miłośnika halucynogennych grzybów, doktora Leara. Autor pokazuje kraj fascynujący, ale i niebezpieczny. Odsłania jego kulturowo intrygującą, ale i przerażającą twarz. Na sam koniec, jak gdyby znając sobie sprawę z tego, że odsłaniając mroczną stronę kraju, jednocześnie może część osób zniechęcić do jego zwiedzania, pisze o paradoksie Meksyku. O tym, że to wciąż wspaniałe państwo dla turystów, wciąż fascynujące z antropologicznego punktu widzenia.

Meksyk się mieni. Każdy zakątek ofiaruje inne życie, innych przyjaciół, inny krajobraz[4].

Podmiejski do Indian to opowieść człowieka z pasją. Czyta się dobrze, choć nie udało się autorowi uniknąć nieco cięższego w odbiorze tonu badacza-specjalisty. Nie jest to lekko pisana opowieść podróżnika-amatora, a reportaż pasjonata, który ma na kocie naukowe artykuły. To widać w treści, ale nie na tyle, by mogło utrudnić lekturę. Na uwagę zasługuje wydanie - twarda oprawa, przyjemna dla oka grafika oraz, ku mojej ogromnej radości, fotografie umieszczone wewnątrz książki. Szkoda tylko, że są nieopisane. 

Czy uda mi się kiedyś zwiedzić Meksyk? Nie mam pojęcia. Póki co, udało mi się odrobinę poznać ten kraj za sprawą reportaży Piotra Grzegorza Michalika. Całkiem niezły początek.

***

Książkę polecam

ciekawym świata

miłośnikom literatury faktu

chcącym poszerzyć wiedzę o Meksyku

planującym wyjazd do Meksyku

ciekawym kim/czym jest nagual

***

[1] Piotr Grzegorz Michalik, Podmiejskim do Indian. Reportaże z Meksyku, Wyd. Czarna Owca, 2016, s. 7.

[2] Tamże, s. 19.

[3] Tamże, s. 208.
[4] Tamże, s. 231.

***