Gaja Grzegorzewska "Topielica" Zanim wyruszysz w rejs po Mazurach...

Gaja Grzegorzewska
Topielica
EMG
2010
240 stron

Polscy autorzy kryminałów udowadniają, że nie ma w naszym kraju miejsc bezpiecznych. Strzec się muszą mieszkańcy dużych miast z nieoświetlonymi zaułkami, anonimowością osiedli i parkami, spowitymi mrokiem po zachodzie słońca. Ale nie tylko oni. Tomasz Sekielski udowadnia w Sejfie, że na Podlasiu można spotkać zbirów największego kalibru, Zygmunt Miłoszewski zabiera bohaterów Bezcennego w Tatry, gdzie śmierć niosą nie tylko zagrożenia związane z górskimi wędrówkami, lecz także ludzkie, niecne zamiary mogą przyczynić się skrócenia czyjegoś życia.

Gaja Grzegorzewska przestrzega: uważajcie na Mazurach! I tu może się okazać, że największą grozą tych regionów nie są tnące komary czy pułapki przygotowane przez matkę naturę na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. To co złe, ma często ludzką postać.

Topielica jest trzecią częścią cyklu o detektyw Julii Dobrowolskiej. Piękna, pewna siebie kobieta ma już na swoim koncie kilka intrygujących spraw. W niewielkim miasteczku Bułkowice, tropiła mordercę dziewczyny, znalezionej bez głowy w polu kukurydzy (Żniwiarz). W gwarnym Krakowie ścigała sprawcę morderstwa w jednym z ekskluzywnych, nocnych klubów (Noc z czwartku na sobotę). Tym razem Julia rusza na Mazury. Częściowo w celach zawodowych (jest jedną z prowadzących kurs dla przyszłych detektywów), częściowo po to, by odpocząć w towarzystwie swojego przyjaciela, dziennikarza śledczego Wiktora Bergena. Szykował się więc leniwy urlop: luksusowy hotel, drinki, flirty, wylegiwanie w słońcu. Totalny chillout. I pewnie ten scenariusz miałby szansę na realizację, gdyby nie to, że plany lubią się psuć i nigdy nie wiadomo, kiedy na horyzoncie pojawi się jakaś gradowa chmura. Na przykład były kochanek.

Pech chciał, że w tym samym czasie na Mazury wybrał się ex-facet Julii, policjant Aron Goldenthal. Wraz z przyjaciółmi zamierza żeglować po jeziorach, a Julia - ku zaskoczeniu Wiktora - przyłącza się do ekipy. Ekipy, w której wśród znajduje się także narzeczona Goldenthala. Szczebioczące, prostolinijne dziewczę, które jedni potraktują jak zabawnego szczeniaczka, drudzy irytujące duże dziecko, a trzeci (zwykle płci męskiej) atrakcyjną, pociągającą kobietę, wzbudzającą opiekuńczy instynkt.

Topielicę można podzielić na dwie części. W pierwszej próżno szukać wątków kryminalnych. Służy ona raczej do tego, by przybliżyć czytelnikom sylwetki bohaterów i życie załogi jachtu. Zamiast intrygującego śledztwa - podróż łajbą przez Mazury. Zamiast tropienia śladów - luzowanie i wybieranie grota, kąpiele w jeziorze, stawianie masztu i rzucanie kotwicy. A ponadto: kłótnie, docinki, uszczypliwości i wypełnianie rozkazów kapitana Arona, co dla eleganckiej, niezależnej Julii jest trudne do przełknięcia. Różowo-żółty kostium kąpielowym podkreślającym opaleniznę nie robi na nikim wrażenia, wściekła piękność musi wziąć się do pracy, zejść pod pokład i umyć naczynia.

Julia zrozumiała. Tu nikt nie będzie się z nią liczył. Nikt nie będzie jej słuchał. Jej zdanie nie miało znaczenia*.

W końcu, gdy czytelnik zaczyna mieć wątpliwości, czy Topielica jest naprawdę kryminałem, akcja nabiera tempa, a kłótnie o to, kto pozmywa naczynia, przestają mieć znaczenie. Groźne okazuje się jezioro, nie mniej niebezpieczna ludzka natura. Nie wszyscy są wobec siebie szczerzy, a piękne mazurskiej krajobrazy niejednokrotnie były (i wciąż bywają), tłem ohydnych zbrodni. Instynkt Julii podpowiada jej, że pod jej nosem dzieje się coś bardzo złego, czego przyczyn należy szukać w przeszłości.

Kryminał Gai Grzegorzewskiej nie wciąga od pierwszych stron. Potrzeba czasu, by przyzwyczaić się do bohaterów, zaakceptować ich takimi, jakimi są. Julia i Wiktor to ludzie z innego świata, z którymi przeciętny zjadacz chleba, nijak nie może się utożsamiać. Ciuchy od Ralpha Laurena, ciemne okulary od Diora na nosie, w ustach djarum zamiast pospolitego marlboro. Piękni, ironiczni, złośliwi, ciętym dowcipem walczą jak nożem. Seks traktują instrumentalnie. Sprawiają wrażenie takich, którzy mają się za lepszych niż inni. I nie chodzi tu o samo bogactwo, a raczej o dystans jaki tworzą swoimi postawami, o ocenianie ludzi po pozorach czy ciuchach. Krótko mówiąc: idealnie piękni, idealnie ubrani, idealnie opaleni, bogaci, rozpoznawalni (gwiazdy tv), wspinający się po szczeblach kariery ludzie sukcesu, a przy tym egoiści spoglądający na świat przez pryzmat metek, marek, stanu posiadania, wikłający się w przelotne romanse, uprawiający przyjacielski seks bez zobowiązań, niekoniecznie heteroseksualny (przypadek Wiktora). Nie mój świat, więc może błędnie go oceniam jako zbyt stereotypowe pokazanie pewnej grupy ludzi. A może taki był zamysł autorki, by elitę wielkiego miasta zestawić z miejscem o zupełnie innym charakterze, do którego pasują raczej spodnie-bojówki, sportowe buty i czapka z daszkiem niż elegancka sukienka od znanego projektanta czy sandałki na niebezpiecznie wysokich obcasach. Tak czy inaczej: wyszło dość zabawnie (przypomniały mi się dziewczyny śmigające w japonkach po śniegu w Tatrach; bo przecież są wakacje, a data w kalendarzu zobowiązuje do dostosowania odzieży do pory roku przezeń wskazującej).

Dopiero z czasem bohaterowie dają się lepiej poznać, ten i ów odsłoni się bardziej, dzięki czemu okaże się, że jest człowiekiem z krwi i kości, że wyniosłość to tylko poza, a ironia to tarcza chroniąca przez zranieniem. 

Topielica skonstruowana jest dość niebezpiecznie. Akcja rozkręca się długo i jest spora szansa, że czytelnik znudzony oczekiwaniem na wątek kryminalny, zniecierpliwiony książkę odłoży zanim się go doczeka. Jest też inna możliwość: wciągnąwszy się pokręcone relacje między bohaterami, w ich gierki i słowne potyczki, może się w ogóle tą zbrodniczą częścią nie zainteresować, bardziej ciekaw tego, jak sympatie i antypatie rozłożą się w finale. Na szczęście może tę powieść przyjąć taką jaką jest i dobrze się bawić czytając ten zlepek przygody, kryminału i romansu, okraszony humorem i ironią.

Po powieści Gai Grzegorzewskiej spodziewałam się rasowego kryminału w mazurskiej scenerii. Nie do końca dostałam to, czego oczekiwałam, ale też nie mogę powiedzieć, że czas spędzony na lekturze Topielicy był czasem straconym. Trafił do mnie humor autorki, bawiły mnie dialogi bohaterów, a same Mazury ogromnie zauroczyły. Gdy pojawił się wątek kryminalny, urozmaicił humorystyczną opowieść o żeglarskiej eskapadzie, wprowadzając atmosferę tajemnicy i napięcie towarzyszące zawiązującemu się śledztwu. 

***

Książkę polecam

planującym urlop na Mazurach

poszukującym kryminałów, w których wątek kryminalny niekoniecznie jest tym wiodącym

ciekawym jak radzą sobie elegantki w modnych sukienkach w mazurskich realiach

miłośnikiem książek z żeglarstwem w tle

ceniącym ironiczne dialogi i cięte riposty

***

*Gaja Grzegorzewska, Topielica, Wyd. EMG, 2010, s. 41.

***

Zobacz też:

Tomasz Sekielski Sejf

Zygmunt Miłoszewski Bezcenny