Sylvia Plath "Dzienniki 1950-1962" Zapiski Sylvii P.

Sylvia Plath
Dzienniki 1950-1962
Prószyński i S-ka
2004
669 stron

 W liceum prowadziłam dziennik. Dzień po dniu zapisywałam swoje przemyślenia, spostrzeżenia, pomysły. Przez te cztery lata zapisałam prawie siedem zeszytów. Tych kratkowanych liczących po 96 kartek, w grubych lśniących okładkach. Pisałam linijka pod linijką, drobnym pismem (co podobno jest znakiem niskiej samooceny). Po latach zeszyty spłonęły w kominku teściowej. Nie czułam potrzeby wracania do przeszłości. Sylvia Plath prowadziła dziennik przez lat dwadzieścia. Liczba zapisanych przez nią zeszytów musi więc być szokująca. Kilka lat temu zebrano jej zapiski z lat 1950-1962. Trafiły one do druku, uzupełniając naszą wiedzę o tragicznie zmarłej, niespełnionej poetce i pisarce.

Sylvia Plath urodziła się 27 października 1932 roku w Bostonie. Literacko, znana jest głównie ze swej jedynej wydanej, na poły autobiograficznej powieści Szklany klosz. Plath jest również autorką kilku książek dla dzieci oraz tomików wierszy, wśród których najbardziej znane to Kolos (1960; jedyny wydany za życia poetki) i Ariel (1965). Chora na zaburzenie afektywne dwubiegunowe, objawiające się depresją i stanami maniakalnymi, Sylvia wielokrotnie była hospitalizowana w szpitalach psychiatrycznych. Próbowała też popełnić samobójstwo. W 1956 roku poślubiła poetę Teda Hughesa, z którym miała dwójkę dzieci, Friedę i Nicholasa.

Sylvia zaczęła prowadzić dziennik w wieku jedenastu lat i aż do śmierci notowała swoje przemyślenia. Wydanie Dzienników, które trafiło do czytelników, zawiera zapiski z lat 1950-1962. Pierwsze z nich dotyczą okresu poprzedzającego wyjazd Sylvii do Smith College. Pozostałe opisują lata studenckie poetki (Smith College i Cambridge), jej małżeństwo z Tedem Hughesem oraz dwa lata, które spędziła w Nowej Anglii, pisząc i ucząc. W wydaniu brakuje dwóch dzienników, prowadzonych przez ostatnie trzy lata życia ich autorki. Jeden z nich "zaginął", drugi został zniszczony przez Hughesa. Zawierał on zapis ostatnich dni z życia Sylvii, a kończący go wpis powstał na trzy dni przed jej śmiercią.

Sylvia bardzo dokładnie notuje swoje przeżycia i przemyślenia. Z jednej strony jej proza jest ciekawa, głęboka, pełna emocji, z drugiej przez swą szczegółowość momentami nużąca. Plath jest w swoich zapiskach bardzo szczera. Zupełnie inaczej odbiera się lekturę jej dzienników, niż "Listów do domu" zawierających listy Plath pisane do najbliższej rodziny, głównie matki, w latach 1953-1963. Korespondencja ta tworzy złudny obraz poetki, jako osoby szczęśliwej, pewnej siebie i swojej wartości, wierzącej w swój literacki sukces. Świat otwiera się u moich stóp jak dojrzały, soczysty melon. Muszę tylko pracować i pracować, żeby na to wszystko zasłużyć[1] - pisze Plath. Jakże inny obraz poetki wyłania się z wersów dziennika. Jak wielu z nas, tak i Sylvia miała dwie twarze, tę do pokazania innym i tę, którą starannie skrywała, wylewając swoje żale na kartkach kolejnych zeszytów. Najbardziej zszokował mnie jej stosunek do własnej matki, Aurelii. To z nią Sylvia korespondowała przez dziesięć lat, by w tym samym czasie w dzienniku zanotować Cóż mam robić? Nie wyobrażam sobie, że z czasem zacznę ją kochać. Mogę się nad nią litować: miała pieskie życie; nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest żywą wampirzycą. Ale to tylko litość. Nie miłość[2].

Nie wiem czy polubiłam tę Sylvię z Dzienników. Chyba nie. Podziwiam ją jednak za determinację. Niemal całe swoje życie podporządkowała marzeniu o karierze poetki i pisarki. Każdy sukces witała z radością, porażkę z wielkim smutkiem. Czas oczekiwania na odpowiedź wydawców, wydawał się jej ciągnąć w nieskończoność. Brak odpowiedzi denerwował, sprawiał zawód, męczył. W domu żadnej poczty prócz odbitej na powielaczu ulotki informującej mnie o zajęciach uczących kobiety inwestować na giełdzie. Ha. Stan zawieszenia - ani odmowy ani przyjęcia[3]. Pierwsze sukcesy męża cieszą poetkę, ale też w pewnym momencie stają się powodem jej zazdrości. Muszę cieszyć się i samym sukcesem, i tym, że odniósł go właśnie Ted, ale wydaje mi się, bo tak bardzo bym tego chciała, wydaje mi się, że gdybym i ja odniosła sukces w tym samym czasie, mogłabym sprawić, że oboje czulibyśmy się o wiele lepiej. Wolałabym, żeby tak właśnie było, żebyśmy oboje odnosili sukcesy (...)[4].

Dzienniki nie są lekturą łatwą. Nie da się ich przeczytać w kilka wieczorów. Nie miałoby to zresztą sensu. Zapiski są bardzo szczegółową analizą przeżyć Sylvii. Gęsto w nich od opisów, analiz. Zawiedzie się ten, kto szuka w nich sensacji, przyczyn samobójczej śmierci, czy pikantnych szczegółów z życia poetki. Plath opisuje swoją codzienność, zarzucając nas potokiem przymiotników i drobiazgowością. Przyznaję, że momentami jej wynurzenia czytało się bardzo ciężko, zwłaszcza gdy dotyczyły lat studiów, podczas których myśli młodej kobiety zajmowały głównie kolejne randki z nowo poznanymi chłopcami. Później robi się ciekawiej, choć wcale nie czyta się szybciej. Ponieważ wydawca postanowił nie ingerować w tekst, czytelnik otrzymał surową, miejscami przegadaną dokumentację życia Plath. Kolejność, w jakiej ułożono poszczególne części dzienników w całość, jest nieco chaotyczna, co trochę może irytować. Sylvia pisała nie tylko w zeszytach. Swoje myśli notowała też na luźnych kartkach. Wydawca te dodatkowe zapiski umieścił na końcu, co z jednej strony jest zaletą, gdyż nie zaburza narracji ośmiu głównych dzienników, z drugiej zaś - wprowadza chaos chronologiczny (dodatkowe zapiski dotyczą tego samego okresu co główne dzienniki). Cały tekst "Dzienników" pozbawiony jest cudzych komentarzy, co pozwala czytelnikowi na samodzielne wyciąganie wniosków.

Oprócz funkcji pamiętnikarskiej, dzienniki służyły Sylvii do notowania bieżących pomysłów pisarskich, tworzenia szkiców fabuły czy pisania wprawek. W tekście pojawiły się też rysunki Sylvii, które znalazły się między zapiskami. Całość została uzupełniona o kilka prywatnych fotografii przedstawiających Plath i jej bliskich.

"Dzienniki" są najlepszym  źródłem informacji o poetce. Wystawiają na światło dzienne prawdę, emocje, niesamowitą wrażliwość kobiety, która pewnego dnia po prostu zrezygnowała ze spełnienia wszystkich swoich marzeń, zostawiając po sobie dwójkę dzieci, kilka tekstów i mnóstwo pytań.

***

[1] Sylvia Plath, Listy do domu, przeł. Ewa Krasińska, wyd. Czytelnik, 1983, s. ?

[2] Sylvia Plath, Dzienniki: 1950-1962, przeł. Joanna Urban i Paweł Stachura, wyd. Prószyński i S-ka, 2004, s. 421.

[3] Tamże, s. 353.

[4] Tamże, s. 284.

***

Zainteresowanym osobą Sylvii Plath polecam film Sylvia w reżyserii Christine Jeffs. W rolę poetki wcieliła się Gwyneth Paltrow, Teda Hughesa zagrał Daniel Craig. Film dotyczy okresu małżeństwa państwa Hughes.

Zwiastun filmu

Próbę opisania ostatnich miesięcy życia Sylvii (już po przeprowadzce z dziećmi do Londynu) oraz małżeńskich kłopotów poetki, podjęła amerykańska pisarka Kate Moses w swojej powieści Przezimowanie. Książkę czytałam już dosyć dawno, więc szczegółów nie pamiętam, ale zainteresowani Sylvią powinni mieć tę pozycję na uwadze.

***

Dzienniki są pierwszą z moich "najważniejszych nieprzeczytanych książek", którą w końcu udało się przeczytać. Pełna lista TUTAJ.