Katarzyna Czajka "Dwóch panów z branży" Dole i niedole, czyli kilka scen z życia właścicieli kina

Katarzyna Czajka
Dwóch panów z branży
Wyd. Czwarta Strona
2016
376 stron

Nie wiem czy znacie Katarzynę Czajkę, ale z pewnością, jeśli spędzacie trochę czasu czytając blogi o tematyce kulturalnej, kojarzycie zwierza popkulturalnego. Zwierz znany jest z tego, że pisze o sobie w trzeciej osobie, niekoniecznie używając przy tym przecinków. Zwierz pisze głównie o popkulturze. Filmach, serialach, komiksach, od czasu do czasu o książkach lub swoich podróżniczych zapędach. Zwierz napisał pracę magisterską o warszawskich kinach z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Niedawno zwierz napisał także powieść, Dwóch panów w branży. I tu także będą kino, Warszawa i międzywojnie.

Sława, pieniądze i szczęście, czyli załóżmy kino!

Dwudziesty wiek nie zna większego wynalazku niż kinematograf. We Francji ludzie się tratują, by znaleźć miejsce w jednym z tamtejszych kinoteatrów, w Łodzi kinematograf aż trzy dni w tygodniu jest zawsze pełen, jeden pokaz wynalazku pana Edisona gromadzi więcej widzów niż przedstawienie w najlepszym lwowskim teatrze. Jeśli coś w dwudziestym wieku ma nam przynieść sławę, pieniądze i szczęście, to jest to, mój drogi, kinematograf[1].

Łatwiej powiedzieć, trudniej zrobić. Przekonają się o tym tytułowi bohaterowie debiutu literackiego Katarzyny Czajki. Panowie w owej branży kinowej lekko mieć nie będą. A właściwie zwykle będą mieć pod górkę. Jak nie pożar, to podatki, jak nie podatki to inne nieszczęścia. Wsparcia niewiele, konkurencja silna, pomysłów sporo, ale kłód pod nogami jeszcze więcej. To przepisy nie takie, to wojna rozdziela przyjaciół, to znów rachunków jest więcej niż wpływów. Nie jest to łatwy kawałek chleba.

Katarzyna Czajka, Warszawa 2016

Przyjaźń i pasja, czyli nie będziemy prawnikami

Katarzyna Czajka zaprasza czytelników do Warszawy z czterech pierwszych dekad XX wieku. Zaczyna swą opowieść w 1909 roku, kończy trzydzieści lat później. W tym czasie wiele się zmieni, ale pasja bohaterów pozostanie ta sama. Adam i Marian przeprowadzają nas przez te lata, od dni w których ich prawnicze kariery kończą się nim zdołały się naprawdę zacząć, od zakupu rudery mającej pomieścić ich wspólny, kinowy biznes, przez lata wzlotów i upadków, po rok wybuchu II wojny światowej, kiedy to pasja filmowa musiała zejść na dalszy plan. Będzie i epilog. Taki z rodzaju tych, które wywołują lekki, ciepły uśmiech. Są bowiem wartości nieśmiertelne, których nie niszczą ni rozłąka, ni wojna, ni upływ czasu.

Adam i Marian, Polak i Żyd, mają właściwie tylko pomysł, mocno ograniczone finanse i swoją przyjaźń. Szalony pomysł założenia kina nie poprawił ich stosunków z rodzicami, wciąż nie mogącymi wybaczyć im złamanych prawniczych karier. Prowadzenie kina wydaje się fanaberią, z której nie może wyniknąć nic dobrego, a już z pewnością zadowalającego w sferze materialnej. Prawnik zarabia, prawnik budzi szacunek, prawnik się liczy. A właściciel kina w Warszawie z początków XX wieku? Może najwyżej przynieść rodzinie wstyd i rozczarowanie. Tak przynajmniej uważają bliscy naszych bohaterów. Czas pokaże, czy mają rację, czy też dwóch panów doskonale poradzi sobie w upatrzonej branży.

Bez pazura, ale z przecinkami, czyli co wyszło, a co nie

Muszę przyznać, że tak do końca nie wiem jak Dwóch panów z branży ocenić. Zabrakło mi w tej powieści zwierzowego pazura (za to nie zabrakło przecinków). Drugie cieszy, pierwsze nieco rozczarowuje. Nie ma w tej powieści tego, co sprawia, że chce się dla niej zarwać noc, że czas spędzony przy niej pędzi jak szalony, a dłoń zapamiętale wędruje do torebki z popcornem (choć to ostanie miałam pod ręką).

Z drugiej jednak strony, ujął mnie klimat tej historii i sami jej bohaterowie, zwłaszcza ci główni, tak różni od siebie, tak często będący odmiennego zdania, a jednak nierozłączni, połączeni pasją i przyjaźnią. To właśnie opisy przyjaźni Adama i Mariana wydają mi jedną z mocniejszych stron tej powieści. Z przyjemnością obserwowałam ich sprzeczki i próby wypracowania kompromisu, ich dyskusje, rozstania i powroty.

Nie tylko relacje między Adamem i Marianem udały się autorce. Równie ciekawie robi się, gdy na scenie pojawiają się małżonki obu panów, Róża - uosobienie rozsądku i Ada - krytyk filmowy. Obie panie mają mocne charaktery i dodają rumieńców całej historii.

Niestety całą ich historię cechuje zbyt duża powtarzalność pewnych zdarzeń, by początkowe zainteresowanie nie zaczęło ustępować znużeniu. Z jednej strony jest to ciekawy obraz wytrwałej walki o spełnienie marzeń bez względu na przeciwieństwa, z drugiej, mimo zmian w tle, miałam wrażenie, że akcja nie posuwa się do przodu. Samych bohaterów spotykamy co kilka lat. Daty tych spotkań wyznaczają ważne wydarzenia, jak choćby wizyta Poli Negri i Charliego Chaplina w Warszawie czy wejście na ekrany kin Przeminęło z wiatrem. Na losy bohaterów wpływają także zdarzenia nie mające związku z kinematografią. Trudno bowiem zignorować wybuch I wojny światowej czy wzrost antysemickich nastrojów. Trudno oczekiwać, by ważne momenty w historii kraju, nie odbiły się na różnych sferach życia jego mieszkańców. Także i związanych z branżą rozrywkową.

Pasjonatka o pasji, czyli o rozbudzonym apetycie

Trochę znużona całością, nie mogę Katarzynie Czajce odmówić pewnego sukcesu. Pokazała mi kilka ciekawych punktów w historii kinematografii i zachęciła do sięgnięcia po literaturę jej dotyczącą. Po spędzeniu kilku godzin z powieścią Dwóch panów z branży, chętnie doczytam więcej o tym, co w fabule jest ledwie zarysowane, jak choćby o kolejnych wynalazkach, bojkocie filmów niemieckich czy ogólnie - o funkcjonowaniu pierwszych kin. Przy okazji lektury, przypomniała mi się też bardzo ciekawa wizyta w Muzeum Kina w Gironie. Jeśli zdarzy się wam wylądować w tym mieście (na przykład w drodze do Barcelony), zatrzymajcie się tam na chwilę. Warto!

Muzeum Kina w Gironie - więcej możecie zobaczyć TUTAJ

Fabuła Dwóch panów z branży snuje się nieśpiesznie. Trochę tu humoru, trochę nostalgii. Sporo walki o spełnienie marzeń, dużo ciekawostek z historii rozwoju kinematografii. Chciałoby się więcej anegdot, mniej powtarzalności. Po cichu liczę na to, że i to dostaniemy. W końcu kto miałby pisać o międzywojennym kinie, jeśli nie jego pasjonatka? Debiuty są trudne jak starcie z urzędnikiem badającym zabezpieczenia przeciwpożarowe w kinie, w którym nie ma nawet gaśnicy. Ale dalsza droga wcale nie musi taka być.

Nie byliśmy już bezrobotnymi byłymi studentami prawa. Byliśmy właścicielami najmłodszego kina w mieście[2].

***

Książkę polecam

miłośnikom kina

zainteresowanym historią kinematografii

mieszkańcom Warszawy

ciekawym jak wyglądało życie właściciela kina w międzywojniu

zainteresowanym literackim debiutem zwierza popkulturalnego

miłośnikom nieśpiesznych fabuł

***

[1] Katarzyna Czajka, Dwóch panów z branży, Wyd. Czwarta Strona, 2016, s. 28.

[2] Tamże, s. 37.

***