Maciej Bernatowicz "Hiszpania. Fiesta dobra na wszystko" [RECENZJA]

Hiszpania jest krajem inspirującym i zaskakujący. Potrzeba naprawdę sporo czasu, by go lepiej poznać, odwiedzić choćby niektóre ciekawe przyrodniczo czy historycznie miejsca - zwala z nóg sama liczba tych opisanych w przewodnikach - zrozumieć działające tu mechanizmy przyczynowo-skutkowe, co z czego się wzięło i czemu dziś przedstawia się tak, a nie inaczej. Ale i bez tego każda kilkudniowa wizyta pozostawi po sobie niezatarte i jakże pozytywne wspomnienia i refleksje[1].

Tytułem wstępu, czyli o miłości słów kilka

Z każdą wizytą zakochana coraz bardziej. W zaułkach wielkich miast, w malowniczych wioskach, w uśmiechniętym ¡hola! wykrzykiwanym na powitanie, w słońcu, palmach, morzu, górach, w tapasach, vino de naranja, rytmach flamenco i rumba catalana, w filmach Coixet, Saury, Almodóvara, w utworach Chambao, Bebe, Morata, w książkach Zafóna, Falconesa, Cabré, w architekturze Gaudiego, twórczości Dalí, Goi, Picassa, fotografiach Recuenco, gitarze Paco de Lucíi, spojrzeniu Tosara, ekspresji Cruz, magnetyzmie Bardema, w małych barach Saragossy, Sewilli, Barcelony, w kolorowych fiestach i paradach los gigantes, w smaku fig prosto z drzewa i kolorowych bramach strzegących wejść do barów czy sklepów. 

Ten przydługi wstęp ma na celu zwrócenie uwagi na fakt, który nie będzie nowością dla tych, co zaglądają tu od czasu do czasu. Zakochałam się w Hiszpanii. I właśnie dlatego na widok książki Macieja Bernatowicza Hiszpania. Fiesta dobra na wszystko, zaklaskałam uszami i podskoczyłam do góry w powietrzu wycinając hołubce.

Hiszpańskie emocje

Maciej Bernatowicz spędził w Hiszpanii prawie dziewięć lat. Głównie w Madrycie, co nie jest bez znaczenia, ale o tym za moment. Te dziesięć lat to wystarczająco dużo czasu, by całkiem nieźle poznać kraj, zwłaszcza, że w tym czasie działo się sporo. Kryzys, zamachy terrorystyczne, abdykacja Juana Carlosa to tylko niektóre z wydarzeń mających znaczący wpływ na życie Hiszpanów.

Hiszpania. Fiesta dobra na wszystko to opowieść o tym co tworzy hiszpańską rzeczywistość. O tym jacy są Hiszpanie, jaki jest ich stosunek do siebie i innych narodowości, co ich kręci, o czym dyskutują, jak spędzają wolny czas i co wywołuje burzliwe dyskusje. Będzie o historii i polityce, o dążeniach niepodległościowych (Kraj Basków, Katalonia), ale nie zabraknie także lżejszych tematów i całej masy ciekawostek rozpalających chęć pakowania walizek i zobaczenia na własne oczy niewielkiej Grazelmy tonącej w deszczu, choć położona jest w spalonej słońcem prowincji Kadyks czy malowniczej Plaży Umarłych, której to malowniczość przez wieki psuły wyrzucane na brzeg ciała rozbitków.

Autor skupia się na Hiszpanii współczesnej, choć zdając sobie sprawę, że nie sposób mówić o teraźniejszości bez obejrzenia się wstecz, przybliża więc też najważniejsze fakty historyczne. Wszak do dziś jednym z najczęściej odwiedzanych zabytków jest mauretańska Alhambra w Granadzie, w wielu miejscach znajdziemy pozostałości architektury rzymskiej i nawet zrozumienie piłkarskich emocji związanych z meczem FC Barcelona vs. Real Madryt wymaga cofnięcia się o kilka dekad, by dowiedzieć się jak to wszystko się zaczęło i dlaczego przybiera tak znaczącą skalę.

Co ma piłka nożna do polityki i inne ciekawostki

Ta książka pełna jest ciekawostek, zdumień, absurdów.

Czy wiecie, że do niedawna mieszkańcy Islandii mogli legalnie posłać na tamten świat każdego Baska, który postawił stopę w ich kraju? I że jedyna droga do hiszpańskiej wioski Os de Civis wiedzie przez Andorę? W Hiszpanii (według badań z 2010 roku) na jeden bar przypada na stu dwudziestu dziewięciu mieszkańców, w wielkiej loterii organizowanej przed Bożym Narodzeniem bierze udział... 90% mieszkańców, a w 2014 roku, w Święto Narodowe Katalonii, mieszkańcy tej wspólnoty autonomicznej utworzyli łańcuch ludzki mierzący czterysta osiemdziesiąt kilometrów!

Maciej Bernatowicz składa obraz Hiszpanii z wielu elementów. Opowiada o fiestach i sjestach, szkołach i trybie pracy, oprowadza po ukochanym Madrycie, zabiera na mecz i na tapasy. Na każdym kroku podkreśla to, jak bardzo różnorodny jest to kraj. Z regionami biednymi i bogatymi, słonecznymi i skąpanymi w deszczu. Dużo czasu poświęca gorącym tematom niepodległościowym. Wspomina Kraj Basków i ETA, by za chwilę nawiązać do sytuacji Katalonii, tym bardziej rozpalającej emocje, im bliżej do październikowego referendum. Mówi o różnorodności językowej, o tematach dzielących ludzi: Gibraltarze, corridzie, piłce nożnej i polityce, która nie pozostaje bez wpływu na nic. Z Gibraltarem, corridą i piłką nożną włącznie.

Świetna książka z małym "ale"

Muszę przyznać, że reportaż Macieja Bernatowicza czytałam z wypiekami na twarzy, choć w pewnym momencie zazgrzytałam zębami ze złości. Wiele się z tej książki dowiedziałam i gorąco polecam ją każdemu zafascynowanemu Hiszpanią lub choćby wybierającemu się do tego kraju, jednak autorowi nie zawsze udało się pozostać neutralnym wobec dzielących mieszkańców Hiszpanii kwestii. Najmocniej rzuca się to w oczy, gdy pojawia się krytyka działań alkad (burmistrz) Barcelony, którą autor określa jako lewacką aktywistkę dodając w nawiasie bez nazwisk, szkoda papieru. Bez względu na poglądy, taki komentarz w tego typu książce jest zbędny. Myślę, że nie powinno tu być miejsca na wstawki publicystyczne, bo nie taki jest cel i charakter tej książki. Można mi zarzucić, że moje oburzenie częściowo wynika z własnych sympatii, bo gdybyśmy się z autorem spotkali na meczu najważniejszych drużyn La Liga, on miałby koszulkę białą, a ja nucąc przeboje Shakiry kibicowałabym FC Barcelonie, ale nie zmienia to faktu, że ten krótki komentarz zabrzmiał po prostu źle. Z jednej strony więc mieszkanie w Madrycie zaowocowało ciekawą opowieścią o tym mieście, z drugiej zdaje się nie pozostawać bez wpływu na poglądy autora, co nie byłoby niczym złym, gdyby książka miała charakter publicystyczny, a autor swoje stanowisko uzasadnił czymś więcej niż oburzeniem o brak transmisji meczu w przestrzeni Barcelony.

A ta lewacka aktywistka to Ada Colau. I zasłużyła na szacunek.

Pewnych rzeczy mi też w tej książce zabrakło. Świata kultury i sztuki. Było o dubbingowanych filmach, ale o kinie już nie. Zabrakło wielkich artystów - malarzy, rzeźbiarzy, architektów, pisarzy, poetów, muzyków, tancerzy, aktorów, filmowców... A to przecież także ważna część hiszpańskiej rzeczywistości. Z drugiej jednak strony, jest to chyba temat na osobną książkę, może nie tak rozpalający Hiszpanów jak La Liga czy gwałtowny napływ turystów (tym tłumaczę znikomą obecność tejże tematyki w książce), ale przecież fascynujący, bogaty, wart uwagi.

Hiszpania. Fiesta dobra na wszystko to ważne tematy, drobne ciekawostki, nieco historii i polityki, sporo wyimków z hiszpańskiej codzienności. To spojrzenie na kraj pod różnym kątem, co ważne - spojrzenie kogoś, kto przez dłuższy czas był częścią opisywanej rzeczywistości. Nie turysty, a mieszkańca. Z zewnątrz, ale jednak wtopionego w codzienność.

Znajdą się tu i zdjęcia. Klucz ich doboru jest dla mnie zagadką, ale na hiszpańskie kadry zawsze jest miło popatrzeć. To książka napisana z pasją i sympatią do Hiszpanii, barwna, interesująca, przystępna.

W tym momencie docieramy do najważniejszego pytania.

Czy warto tę książkę przeczytać?

Bez wątpienia tak!

Maciej Bernatowicz
Hiszpania. Fiesta dobra na wszystko
Wyd. Muza
2017
416 stron

[1] Maciej Bernatowicz, Hiszpania. Fiesta dobra na wszystko, Wyd. Muza, 2017, s. 39.

[2] Tamże, s. 322.