Umi Sinha "Miejsce na ziemi" [RECENZJA]

Umi Sinha
Miejsce na ziemi
Wyd. Marginesy
2016
384 strony

Hindusi wierzą, że kiedy przekraczasz ocean - który nazywają kala pani, czyli czarną wodą - porzucasz swoją kastę, która określa twoje miejsce na ziemi: wskazuje, gdzie przynależysz i, co za tym idzie, kim jesteś. Stajesz się wyrzutkiem. Chociaż nie jestem hinduską, własne doświadczenie podpowiada mi, że to prawda*.

Umi Sinha, w powieści Miejsce na ziemi opowiada o takich właśnie ludziach, zagubionych między dwoma światami, rozerwanych, niepewnych swej przynależności do miejsc, często zmuszonych do przeniesienia się gdzieś, gdzie nie potrafią się odnaleźć.

 Historia trzech pokoleń

Trzy pokolenia i wiele tajemnic. W tle Indie i Wielka Brytania, dwa światy tak różne, a tak splecione ze sobą. Mówimy bowiem o czasach kolonii, o podziałach na lepszych Anglików i gorszych Hindusów, o przelanej krwi i powracających falach przemocy. Trzy pokolenia przeprowadzą nas przez dni panowania brytyjskich kolonizatorów na indyjskiej ziemi aż do czasów pierwszej wojny światowej i związanych z nią dramatów. 

Na tym spływającym krwią tle rozgrywają się mniejsze i większe rodzinne dramaty. Jest czas na miłość, przyjaźń, namiętność. Na rozstania, powroty, tęsknoty. Na zemsty i zdrady. Na nie zawsze jasne relacje międzyludzkie. Na szaleństwo i śmierć. Na tytułowe szukanie swego miejsca na ziemi.

Dramat w dniu urodzin

Debiutancka powieść pisarki hinduskiego pochodzenia zaczyna się mocną sceną, której sens długo pozostanie dla nas niejasny, choć szybko poznamy jej konsekwencje. Jest 1907 rok. Znajdujemy się w Indiach, w Peszawarze. Oto na urodzinowym obiedzie ojca, dzieje się coś, czego dwunastoletnia Lila Langdon nie rozumie. Ojciec dostaje od matki prezent, ręcznie haftowany obrus, i... rozpętuje się piekło. Goście uciekają z przerażeniem, solenizant popełnia samobójstwo, usta matki wykrzywiają się w uśmiechu. Lila zaś zostaje odesłana do Anglii, do ciotecznej babki Wilhelminy mieszkającej w Sussex. Jak wytłumaczyć tak dramatyczny przebieg zdarzeń? Nim poznamy tę rodzinną tajemnicę, cofniemy się do czasów młodości ojca Lili - Henry'ego, a także do czasów młodości jego matki, Cecily. 

Umi Sinha opowiada trzy historie. Jej bohaterami są Cecily, Henry i Lila. Będą naszym narratorami i przeprowadzą nas przez kilkadziesiąt lat niełatwej historii. To Lila będzie grzebać w przeszłości rodziny, by zrozumieć to, co się wydarzyło podczas tragicznego w skutkach przyjęcia, a przy okazji odkryć sekrety familii. Pomogą jej w tym listy babki słane z Indii do siostry oraz zapiski w dzienniku ojca.

Ogrom emocji

To, co przez bohaterów przemilczane i ukrywane przed innymi, wraca echem, rykoszetem, często rani. Jeśli do tajemnic rodzinnych dodać trudne czasy i rozdarcie pomiędzy dwoma światami (większość bohaterów stoi w rozkroku, jedna nogą w Indiach, drugą w Anglii), dostajemy opowieść mroczną i emocjonalnie niełatwą.

Miejsce na ziemie ma bowiem w sobie ogromny ładunek emocjonalny. Historia należy do tych, które chwytają za gardło i niełatwo wyrzuca się je z pamięci. Autorka opowiada barwnie, przejmująco. Dba o dekoracje, o drobiazgi. Świetnie oddaje klimat tajemnicy, emocje bohaterów oraz ich rozterki. Porusza i sprawia, że ze strony na stronę czytelnik jest coraz bardziej zainteresowany historią, którą zbudują podsuwane przez autorkę kadry. Na zmianę śledzimy losy bohaterów, widząc je oczami jednego z trzech naszych narratorów. Stopniowo składamy opowieść w całość. I muszę przyznać, że owa całość robi ogromne wrażenie, a wyjaśnienie zagadki obrusu przywitałam miną wyrażającą czysty szok.

Świetny debiut!

Tej historii nie można opowiadać w oderwaniu od miejsca i czasów. Motyw kolonizacji jest tu ogromnie ważny, bo determinuje działania bohaterów, a rodzące się na tym tle konflikty i podziały mają ogromne znaczenie dla fabuły. Autorka starannie więc maluje tło. Jej Indie pachną egzotyką, Anglia melancholią. Na tym tle uwypuklają się podziały społeczne, małe i wielkie konflikty. Los nie oszczędza bohaterów, Uni Sinha nie oszczędza czytelników. Miejsce na ziemi to powieść żywa choć pełna śmierci, barwa choć jednocześnie mroczna, mocna choć autorka szczędzi czytelnikom najbardziej drastycznych szczegółów. To powieść intrygująca w warstwie fabularnej, interesująca w psychologicznej, obsadzona ciekawymi postaciami, pełna plastycznych opisów i stopniowo odkrywanych tajemnic.

Aż trudno uwierzyć, że to debiut. Umi Sinha wysoko postawiła sobie poprzeczkę i ogromnie jestem ciekawa jej kolejnych książek.

***

Książkę polecam

miłośnikom sag rodzinnych

szukającym udanych debiutów

ciekawym opowieści o Indiach w czasach kolonistów

wielbicielom rodzinnych tajemnic

***

* Umi Sinha, Miejsce na ziemi, przeł. Robert Waliś, Wyd. Marginesy, 2016, s. 25.

***