Carlos Ruiz Zafón "Cień wiatru" Książka, która zmieniła życie

Carlos Ruiz Zafón
Cień wiatru
Wyd. Muza
2006
522 strony

Wszystko zaczęło się od książki.

Był 1945 rok. Daniel wraz z ojcem żył w niewielkim barcelońskim mieszkaniu położonym tuż nad należącym do nich antykwariatem specjalizującym się w sprzedaży zarówno rzadkich egzemplarzy dla bibliofilów, jak i książek używanych[1]. Tego czerwcowego dnia ledwie zaczęło świtać, gdy księgarz Sempere wyciągnął dziesięcioletniego chłopca z łóżka, chcąc pokazać mu coś wyjątkowego.

Choć to niezwykła pora na przechadzkę, miasto było jeszcze opustoszałe, po pokrytych mgłą ulicach snuli się tylko gdzieniegdzie nocni stróże[2], a latarnie rzucały nikłe światło, to żaden z bohaterów nie przypuszczał, jak wielkie znaczenie będzie miał ów poranek, jak wiele zmieni w życiu, zwłaszcza młodszego z nich.

Niezbyt często sięgam po jakąś książkę po raz drugi. Tę, wiele lat temu zdjęłam z księgarnianej półki, zaintrygowana tytułem, zauroczona okładką. Nazwisko autora nic mi nie mówiło. Nie miałam pojęcia o czym jest jego powieść. Na dodatek, w tamtym czasie nie kupowałam książek prawie w ogóle, korzystając z bibliotek i zbiorów znajomych. Po prostu to była jedna z tych pozycji (podobnie jak Wyznaję Jaume Cabré, czy Jeśli się nie obudzę Javiera Yanesa), które przyciągają mnie do siebie niczym najsilniejszy magnes. Wybieram je spośród wielu innych (a może to one mnie wybierają?) z niezachwianą pewnością, że nie pożałuję. I nie mylę się, choć żadna z odnalezionych przeze mnie w ten sposób książek, nie zmieniła mojego życia tak diametralnie, jak to było w przypadku Daniela Sempere. 

Tamtego dnia też się nie pomyliłam. Teraz postanowiłam raz jeszcze powrócić do Barcelony sprzed lat.

Carlos Ruiz Zafón
[źródło]

Tajemniczym miejscem, do którego księgarz zabrał syna, był Cmentarz Zapomnianych Książek. 

To miejsce, Danielu, jest tajemnicą i miejscem świętym. Każda znajdująca się tu książka, każdy tom, posiadają własną duszę. I to zarówno duszę tego, kto daną książkę napisał, jak i dusze tych, którzy tę książkę przeczytali i tak mocno ją przeżyli, że zawładnęła ich wyobraźnią. [...] Przyjęte jest, że osoba, która po raz pierwszy odwiedza to miejsce, musi wybrać sobie dowolną książkę i przyjąć ją pod swoją opiekę, zaadoptować ją, tak by nigdy nie dotknęło ją zapomnienie[3].

[źródło]

Cmentarz Zapomnianych Książek to plątanina korytarzy i spirale tuneli. Istny labirynt pełen tysięcy tomów. W powietrzu unosi się woń kurzu i starego papieru. Wyobrażam sobie, jak z półmroku wyłaniają się kolejne regały, jak niesamowicie musi wyglądać dzieło szalonego architekta: ul pełen tuneli, schodków, platform i mostków, które pozwalały się domyślać przeogromnej biblioteki o niepojętej geometrii[4]. Uwagę Daniela błądzącego po tym raju dla moli książkowych przykuła książka oprawiona w skórę o barwie czerwonego wina. Złote litery układały się w napis: Cień wiatru, Julian Carax.

Przeczytana jednym tchem powieść staje się młodemu Sempere bardzo bliska. Mimo upływu lat, wciąż jest ona cennym skarbem, tym bardziej wartościwoym, gdy okazuje się, że to może być jedyny ocalały egzemplarz powieści Caraxa. Ktoś od lat niszczy wszystko, co wyszło spod pióra tego mało znanego autora. Płoną pojedyncze egzemplarze, płoną całe magazyny. Komu tak bardzo zależy na tym, by po twórczości Juliana nie został nawet najmniejszy ślad? Daniel, choć tchórzem podszyty, wyczuł, że życiorys pisarza jest wart poznania. Wspólnie ze swym wiernym druhem Ferminem, przemierza Barcelonę, zagląda w różne (często zakurzone) kąty i wypytuje ludzi, którzy mogli znać Caraxa przed laty.

Zabawa w detektywa okazuje się czymś więcej niż tylko składaniem życiorysu Juliana ze strzępków opowieści, domysłów czy listów. Złowrogie cienie czają się na ulicach i w bramach. Ktoś o przerażającej twarzy i złowrogim spojrzeniu oczu, chce, by Daniel oddał mu Cień wiatru, a całą historię z nim związaną puścił w niepamięć. Ktoś inny depcze po piętach jemu i Ferminowi (poczciwemu gadule, wiernemu przyjacielowi, ale i człowiekowi o trudnej, tajemniczej przeszłości). Jak się okazuje, Fermin doskonale zna prześladowcę i nie jest to znajomość, którą miałby ochotę kontynuować. Stare rany się otwierają. Powstają też nowe.

Barcelona kilkadziesiąt lat później...

Barcelona Carlosa Ruiza Zafóna owiana jest mgłą i tajemnicą. W tym pięknym mieście, w trudnych czasach, trzeba mieć oczy dookoła głowy, tym bardziej, jeśli ma się tendencje do pchania się w kłopoty. Historia Juliana Caraxa jest nie tylko zdumiewająca, ale i pełna bólu oraz niebezpieczeństw. Im bardziej się w nią wgłębiać, tym wyraźniej widać podobieństwo jego losów, do losów młodego Sempere. To może wzbudzać wyłącznie niepokój.

Cień wiatru to nie tylko tajemnice i płonące powieści, ale też miłość, źródło największego piękna, ale i najbardziej bolesnych ran. Pierwsze zauroczenia, rozczarowania. Dotyk, pocałunek, pożądanie. Rozczarowania, zawody, pożegnania. Widok ukochanej w cudzych ramionach albo odjeżdżający pociąg, w którym jedno z miejsc jest przerażająco puste. Listy pisane tęsknotą, strachem lub pożądaniem. Ukradkowe spotkania, kradzione chwile szczęścia. Napędowy motor bądź hamulec, który nie pozwala ruszyć dalej. Budulec i niszcząca siła. Życie i śmierć.

[źródło]

Zafón napisał powieść pełną sekretów, uczuć i zakamarków. Tych miejskich, oraz tych w ludzkich duszach. Stworzył gamę interesujących, różnorodnych bohaterów. Tragiczną postać Caraxa, bezwzględną inspektora Fumero, tchórzliwą Daniela, dumną Bei oraz moją ulubioną: Fermina. Ten ostatni wzbudza sympatię i wprowadza do mrocznego Cienia wiatru sporo humoru. Ma słabość do kobiet i sugusów. Jest lojalnym przyjacielem, nieprzeciętną gadułą, facetem pełnym energii i świetnym pracownikiem. Daniel zgarnął go z ulicy. Wychudzonego, zmarzniętego, przedstawiającego swą mikrą posturą obraz nędzy i rozpaczy. W ten oto sposób zyskał wiernego druha. 

Wielką wagę autor przywiązuje także do opisów miejsc. Podczas lektury wyobraźnia pracuje intensywnie, podsuwając ich obrazy. Magiczna Barcelona staje przed oczami jak żywa.

Tworząc książkę, autor pisze list do siebie samego po to, by opowiedzieć sobie rzeczy, o których inaczej, nigdy by się nie przekonał[5]. 

zdjęcie wykorzystane na okładkę książki
fot. Francesc Catala-Roca (1922-1998), autor ponad 200 tys. zdjęć przedstawiających Katalonię; fotografował głównie Barcelonę, jej mieszkańców, ich codzienność

Carlos Ruiz Zafón opowiedział sobie i swoim czytelnikom niezwykle wciągającą historię, o wszystkim tym, co potrafi diametralnie zmienić czyjeś życie. Miłości, przyjaźni i literaturze. Ale także zazdrości, chęci zemsty i nienawiści. Mam nadzieję, że złowieszcze zapowiedzi Fermina nigdy się nie ziszczą i wciąż będzie przybywać takich, którzy postawią literaturę ponad kinem, będą opowiadać sobie i innym, wciągać w pasjonujące rozgrywki między bohaterami, pokazywać niezwykłe miejsca, zapoznawać z wyjątkowymi ludźmi. 

Cień wiatru nie wygrał konkursu, na potrzeby którego został napisany. Wydany, nie wzbudził większego zainteresowania. Dziś ma status bestsellera, sprzedanego w kilkunastu milionach egzemplarzy na całym świecie. Mocne osadzenie powieści w przestrzeni pozwala na wyprawy po Barcelonie śladami bohaterów książki. Kto wie, czy podczas takiego spaceru w ogarniętym zmrokiem mieście (Istnieją takie miejsca, które trzeba i można oglądać jedynie w ciemnościach[6]), nie natkniecie się na osłoniętą kapeluszem twarz człowieka obserwującego was błyszczącymi oczami. A wtedy uważajcie. Nie z każdej ścieżki można zawrócić bez ponoszenia konsekwencji.

***

Książkę polecam

miłośnikom tajemniczych historii

ciekawym niezwykłego życiorysu Caraxa

wybierającym się do Barcelony

ceniącym wielowątkowe powieści

***

Cykl Cmentarz Zapomnianych Książek

1. Cień wiatru

2. Gra anioła

3. Więzień nieba

***

[1] Carlos Ruiz Zafon, Cień wiatru, przeł. Beata Fabijańska-Potapczuk, Carlos Marrodán, Wyd. Muza, 2006, s. 7.

[2] Tamże, s. 8.

[3] Tamże, s. 10.

[4] Tamże, s. 9.

[5] Tamże, s. 473

[6] Tamże, s. 8.

***

Zobacz też
fotorelacje z podróży do Barcelony
fotorelacje z podróży do Hiszpanii
książki i filmy o Barcelonie