Kishwar Desai "Źródła miłości" Handel nienarodzonymi

Kishwar Desai
Źródła miłości
Wyd. Wielka Litera
2013
400 stron

Tym razem robiła wszystko tak jak trzeba, przestrzegała wszelkich zasad, dlaczego więc dziecko znów zostało jej odebrane?* Rozpacz niespełnionej matki jest mocno wyczuwalna. Co zrobić, gdy naturalne poczęcie nie jest możliwe, próby zajścia w ciążę kończą się fiaskiem, z każdą kolejną niedonoszoną ciążą maleją szanse na potomka, a lekarze bezradnie rozkładają ręce? W niektórych sytuacjach ratunkiem jest wynajęcie matki zastępczej, która  przez dziewięć miesięcy będzie nosić w sobie zapłodnioną komórkę jajową kobiety nie mogącej samodzielnie donosić ciąży.

Przenieśmy się dzisiaj do Azji, do Dehli, stolicy Indii. To tu na świat przyszła Amelia, długo wyczekiwane dziecko pary Brytyjczyków. Amelia urodziła się dzięki sztucznemu zapłodnieniu. Problem w tym, że w tej chwili nie ma się kto nią zająć. Brytyjczycy zginęli w wypadku, surogatka rozpłynęła się w powietrzu, a na zaopiekowanie się istotą płci żeńskiej zarażoną HIV, jak nie trudno przypuszczać, brakuje chętnych. 

W papierach wypełnianych przy okazji wszczęcia procedury sztucznego zapłodnienia, pojawia się nazwisko pewnego mężczyzny. Czyżby mała Amelia miała jednak krewnych? Sprawę w swoje ręce bierze Simran, pracownica społeczna, jedna z tych nowoczesnych, hinduskich kobiet, które nie czują potrzeby wspierania się na męskim ramieniu. Jest silna, pewna siebie i zdeterminowana, by znaleźć Amelii rodzinę. Niektórzy porównują ją do Lisbeth Sallander bohaterki trylogii Millenium Stiega Larssona. Kishwar Desai tłumaczy, że twórczości Larssona nie zna, a zadziorna Simran łączy w sobie cechy wielu znanych autorce kobiet, tych wyzwolonych Hindusek, które piją, palą i nie boją się mówić tego, co myślą. 

W poszukiwaniu mężczyzny, którego nazwisko znalazła w dokumentach, Simran wyrusza do Londynu. Wydaje się, że misja nie jest zbyt skomplikowana, wymaga jedynie nieco taktu, wyczucia i odpowiedniego podejścia. To tylko złudzenie. Sprawa okaże się bowiem dużo poważniejsza, a upór pracownicy socjalnej, sprowadzi na nią kłopoty. Jakim sposobem Amelia zaraziła się wirusem? Co stało się z surogatką, która nosiła ją w swoim łonie? Ile tajemnic kryją w sobie placówki zajmujące się sztucznym zapłodnieniem i ludzie w nich pracujący? Do czego wykorzystywana jest ta część embrionów, która nie bierze udziału w procesie zapłodnienia in vitro? Dotarcie do odpowiedzi będzie równie trudne, co niebezpieczne.

Źródła miłości są drugą częścią cyklu o Simran. Kishwar Desai wykorzystuje swoje powieści, do poruszania trudnych i ważnych tematów. W debiutanckiej powieści Świadek nocy pisała o aborcjach dokonywanej ze względu na płeć płodu. W kulturze hinduskiej, gdzie mężczyźni cenieni są o wiele bardziej niż kobiety, płeć piękna ma dużo trudniejszy start. Niekiedy wręcz na ten start nawet nie ma szans. Biedniejsze kobiety często zmuszane są do przerywania ciąży, gdy "grozi" im wydanie na świat dziewczynki. Bogatsze poddają się sztucznemu zapłodnieniu, eliminując takie ryzyko i zapewniając sobie męskiego potomka. W Źródłach miłości Desai powraca do kwestii zapłodnienia in vitro. Temat ten rozwija zahaczając o kwestie matek zastępczych oraz wykorzystywania kobiet z biednych rodzin do pracy w roli surogatek. Coraz częściej Hinduski wynajmowane są jako inkubatory do noszenia ciąży dla zagranicznych par, które same nie mogą mieć dzieci. Takie kobiety przez dziewięć miesięcy mieszkają w specjalnych placówkach i choć sama idea ma sens, to często sprowadza się do kolejnej formy niewolnictwa, w której biedne kobiety stają się źródłem dochodu dla swoich opiekunów.

W Źródłach miłości poznamy wiele postaci, które łączą się z procesem sztucznego zapłodnienia i wynajmowaniem surogatek. Przyjrzymy się nie tylko lekarzom i pielęgniarkom, ale także tym, którzy w całym tym procesie widzą możliwość wzbogacenia się. I tu następuje ten przykry moment, w którym musimy zdać sobie sprawę z tego, jak bezwzględni potrafią być ci, którzy w cudzym nieszczęściu widzą szansę na niezły zarobek. Smutno się robi na myśl, jaki ból przeżywają kobiety, które same nie są w stanie urodzić dziecka i te, które pracując jako inkubatory, próbuję zarobić na lepsze życie. Pomiędzy nimi są ludzie, którzy zarabiają na sprzedaży marzeń i kupowaniu ciał, choć oczywiście nie wszystkim zależy wyłącznie na wzbogaceniu się cudzym kosztem.

Desai skupia się głównie na przeżyciach rodzin, które decydują się na wynajęcie hinduskiej surogatki. Bardzo mało miejsca poświęca kobietom wynajmującym swe ciała. Z jednej strony, autorka porusza więc kontrowersyjny temat, zwracając na niego uwagę czytelników, z drugiej, nie daje dojść do głosu surogatkom, nie przedstawia ich punktu widzenia. Pojawia się co prawda postać Soni, która nosi cudze dziecko, jej głos jest jednak na tyle cichy, że ledwie wydobywa się z kart powieści. Drugim minusem powieści, jest jej zakończenie. Chętnie udałabym, że części zatytułowanej "miesiąc później", w ogóle w tej książce nie ma. Dla mnie jest ona mało wiarygodna.

Powieść indyjskiej pisarki łączy w sobie prozę obyczajową i kryminalną. Na tle egzotycznej scenerii rozgrywają się ludzkie szczęścia i dramaty. Znajdzie się tu miejsce dla skorumpowanych urzędników, bogatych przybyszów zza granicy, wykorzystywanej biedoty i niosących pomoc lekarzy. To nie jest świat czarno-biały. Bohaterowie mają swoje wady i zalety, nie są więc jednowymiarowymi postaciami stojącymi po stronie dobra lub zła. Bawią zabobony (jak np. picie mikstur z krowiego moczu jako sposób na zwiększenie żywotności plemników), przeraża wyzysk, a wiele kwestii wzbudza kontrowersje i wcale nie daje się tak jednoznacznie ocenić. Źródła miłości to powieść, która wciąga i zmusza do myślenia. Warto poświęcić kilka wieczorów, by poznać historie tych, których losy splotły się w indyjskiej stolicy.

***

*Kishwar Desai, Źródła miłości, przeł. Ewa Zagawa, Wyd. Wielka Litera, 2013, s. 63.