Krzysztof Bielecki "Rekonstrukcja" W poszukiwaniu niuansów

Krzysztof Bielecki
Rekonstrukcja
Wyd. AIP SEMP
2012
210 stron

Trzeba przyznać, że Krzysztof Bielecki potrafi zaintrygować. Jak odmówić zrecenzowania książki, którą autor rekomenduje jako literacki eksperyment, publikację dziwną i nie nadającą się dla każdego czytelnika? No, niby można, ale ciekawość zwyciężyła. Możliwość przeczytania Rekonstrukcji, która według opisu z okładki, jest pierwszą powieścią projekcyjną, wydała mi się nad wyraz kusząca.

Z założenia Rekonstrukcja ma działać na zasadzie testów projekcyjnych. Polegają one na pewnego rodzaju analizie i interpretacji danego materiału, na nadawaniu znaczenia temu co jest wieloznaczne. Badanie wyniku takiej analizy pozwala na wydobycie z zakamarków ludzkiej psychiki cech, z których często nie zdajemy sobie sprawy. Jako dziecko lubiłam wpatrywać się w niebo, w kształt obłoków. Mało kiedy zdarzało się, że koleżanka siedząca obok widziała to, co ja. A przecież wpatrywałyśmy się w te same kształty. To co dla jednej z nas mogło być galopującym rumakiem, drugiej przypominało raczej przeciągającego się kota. Nie wiem co z tego wyciągnąłby dobry psycholog, ale my bawiłyśmy się świetnie. Na pewno kojarzycie test Rorschacha, w którym interpretacja plam atramentowych ma dostarczyć danych o cechach osobowościowych badanej osoby, jej zaburzeniach, lękach. Rekonstrukcja miała być właśnie tego typu te(k)stem, wieloznacznym, pełnym ukrytych niuansów, pozwalającym na dowolność interpretacji. Jak to wypadło w praktyce? O tym za moment. 

Rekonstrukcję tworzy siedem rozdziałów. Sześć z nich stanowi wstęp do zasadniczej części książki. Kolejność ich czytania jest dowolna. Można tradycyjnie, zgodnie z numeracją lub chaotycznie, zaczynając na przykład od piątego a kończąc na trzecim. Ciekawe co na to Cortázar?

Każdy rozdział to jakby odrębne opowiadanie. Autor radzi je czytać wnikliwie, szukać powiązań, ukrytych znaczeń. Wszystko to ma nam pomóc w rozwiązaniu zagadki zniknięcia Johna Johnsona, które jest punktem kulminacyjnym książki. O tym, że John ma zniknąć autor przypomina dość często, nie sposób więc zapomnieć, że wszystkie te historie mają nas dokądś doprowadzić. Jeśli jednak ktoś liczy na zabawę w rozwiązywanie rebusów, gdzie wystarczy chwila namysłu czy trafne skojarzenie, by dotrzeć do jedynego możliwego finału, gorzko się rozczaruje. W końcu to powieść projekcyjna i Bielecki już we wstępie (tym poprzedzającym kolejne wstępy) uprzedza, że zdarzy się wiele rzeczy, ale znaczna ich część między wierszami. Na końcu nie znajdziesz przystępnego, tłumaczącego wszystko wyjaśnienia. Rozwiązanie tej zagadki nie będzie podane jak na tacy. Trzeba będzie trochę pomyśleć, podrążyć, poszperać pośród słów i zdań w poszukiwaniu odpowiedzi.[1] I faktycznie, dzieje się sporo. Są tu historie całkiem realne, jak ta o przyjęciu z niespodziewanym zakończeniem, jak i nieco magiczne, do których mogłabym zaliczyć perypetie Mo i Ma na wysypisku śmieci. Poznając historie zupełnie obcych sobie osób zbliżamy się do zasadniczej części historii, w której podróżujący pociągiem John Johnson nagle znika. W jaki sposób można tak po prostu wyparować z rozpędzonej maszyny? Cóż, najwyraźniej jest to możliwe, bo po mężczyźnie nie ma śladu. Bezskutecznie szuka go znajomy wraz z kobietą poznaną w przedziale. Prześcigając się w pomysłach dwoje ludzi wędruje po pociągu szukając i nie znajdując.

Niełatwo poskładać elementy tej układanki. Być może nawet nie ma sensu próbować? Można główkować, szukać wskazówek, ułożyć własną wersję wydarzeń, zinterpretować zakończenie po swojemu. Można. Tylko po co? Minusem całej tej zabawy jest to, że nikt na końcu nie powie: "Świetna robota! Załapałaś o co w tym wszystkim chodzi!". Być może jak to pokazuje Atlas chmur - rodzimy się nie jeden raz, a obcy sobie bohaterowie mają ze sobą więcej wspólnego, niż mogłoby się wydawać. Może są takie miejsca, które stanowią przejście do innych światów, nieznanych wymiarów. Po cichu, między nami mówiąc, chciałabym, by było to możliwe i prawdopodobnie stąd takie wnioski. Tak, tak bawię się w psychologa samej siebie. Nikt nie przeanalizuje moich domysłów i nie dowiem się co one o mnie mówią. Jednak z drugiej strony niektóre pytania są piękniejsze, gdy nie znamy na nie odpowiedzi.[2] Może więc nie powinnam oczekiwać rozwiania moich wątpliwości?

Jedna z plansz testu Rorschacha
źr. psychologia-spoleczna.pl

W całej lawinie zagadek i niepewności, wiem jedno: autorowi wyobraźni nie brakuje. Styl też jak najbardziej mi odpowiadał. Opisy są sugestywne, tekst dopracowany, choć miejscami miałam wrażenie, że wszystkich bohaterów cechuje zbyt podobny sposób wypowiedzi, bez względu na wiek czy wykształcenie. O jednym z moich zarzutów już pisałam (zdaję sobie jednak sprawę, że to co dla mnie jest minusem, jednocześnie stanowi cały sens tej zabawy), drugi dotyczy moich nieco zawiedzionych oczekiwań. Książka jest ciekawie skonstruowana, faktycznie nieco dziwna, ale czy samo zareklamowanie jej jako pierwsze powieści projekcyjnej wystarczy, by uczynić ją naprawdę oryginalną? Czy nieustanne napominanie czytelnika by wnikliwie analizował dzieło mobilizuje do podjęcia wyzwania czy jednak w pewnym momencie zniechęca? Może sięgam zbyt wysoko, bo przez cały czas myślami byłam przy Grze w klasy Cortázara, powieści niesamowitej zarówno pod względem językowym, konstrukcyjnym jak i interpretacyjnym. Nie mówi się o powieściach projekcyjnych, ale one istnieją, zrzucając na barki czytelnika brzemię wyciągania wniosków, analizy treści, wyszukiwania własnych rozwiązań. 

Jak jest więc Rekonstrukcja? Dobrze napisana, oparta na ciekawym pomyśle, zmuszająca do myślenia, intrygująca. Jest też nieco niespełnioną obietnicą, zawodem poprzedzonym bardzo zachęcającym marketingowym rozegraniem, które trudno mi mieć za złe, gdyż inaczej pewnie nigdy nie trafiłabym na tę książkę. Nie wiem jak zinterpretujecie moje wywody i jakie wnioski z nich wyciągniecie. Czy zaintrygowani sięgniecie po książkę czy zdołałam Was jednak do tego zniechęcić?

***

[1] Krzysztof Bielecki, Rekonstrukcja, Wyd. nakładem własnym w ramach Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości, 2012, s. 11

[2] Tamże, s. 104.