Mari Jungstedt "Podwójna cisza" Morderstwa na wyspie Bergmana

Mari Jungstedt
Podwójna cisza
Wyd. Bellona
2011
384 strony

Gdy w bibliotece nie ma pierwszej części jakiejś serii kryminalnej, a zależy mi na tym, żeby sprawdzić, czy cykl jest warty uwagi, to równie dobrze mogę wziąć tom drugi jak i... siódmy. Tak było ostatnio. Celem stał się cykl Inspektor Andrews Knutas (uprasza się o uważne przeczytanie nazwiska celem uniknięcia nieporozumień) szwedzkiej dziennikarki i pisarki Mari Jungstedt. Ponieważ Niewidzialny, czyli tom pierwszy nie był dostępny, o wyborze zadecydowała metoda chybił-trafił. Padło na Podwójną ciszę. Szybko zerknęłam na tył książki, nie po to by czytać opis z okładki, ale by wyłowić kilka haseł pozwalających mi stwierdzić, czy mam szansę na ciekawą lekturę. W oczy rzuciło mi się nazwisko Ingmara Bergmana, więc usatysfakcjonowana zabrałam książkę ze sobą.

Fabuła wydała mi się ciekawa. Grupa znajomych wybiera się na Tydzień Bergmana na wyspie Fårö. W tym czasie można obejrzeć tam filmy zmarłego kilka lat temu mistrza, wziąć udział w wykładach na temat jego twórczości oraz zwiedzić wyspę, na której żył i umarł Szwed. Na Fårö powstało wiele z dzieł Bergmana, jak choćby Zwierciadło, Persona czy Sceny z życia małżeńskiego. Ponieważ Ingmar należy do twórców, których dzieła bardzo cenię (kto nie widział jeszcze Siódmej pieczęci ten gapa!), umieszczenie akcji powieści w tym miejscu i z tak fantastycznym wydarzeniem kulturalnym w tle, wydało mi się świetnym pomysłem. Z entuzjazmem zabrałam się za lekturę.

Już na początku ten entuzjazm nieco oklapł. Po ostatnim, zakończonym porażką, spotkaniu z naszpikowaną metaforami twórczością Elif Şafak (o czym możecie przeczytać TUTAJ) jestem nieco przeczulona na punkcie przesadnego stosowania środków stylistycznych. Gdy na pierwszej stronie przeczytałam jak zarośnięte gęsto krzakami gałęzie drzew poszukiwały się nawzajem, by dotrzymać sobie towarzystwa w czasie silnych sztormowych wiatrów, często atakujących wyspę.[1], miałam ochotę od razu odłożyć książkę. Ale poddać się po przeczytaniu stu stron to jedno, a nie dać szansy książce po zaledwie jednym akapicie, to już głupota. Albo szósty zmysł, który chciał mnie ostrzec.

Nic to. Czytam dalej, czekając na to, że coś zacznie się dziać. Czekam, czekam, czeka. Autorka przedstawia szóstkę bohaterów, czyli trzy przyjaźniące się ze sobą pary oraz pozostałe postaci, w tym inspektora Knutasa i Karin Jacobsson, jego zastępczynię. Czekam, czekam, czekam. Przewracam kolejne strony, bohaterom burczy w brzuchu, są przygnębieni, biorą prysznic, zmieniają co tydzień pościel (latem nawet częściej), a ja wciąż czekam i tylko ziewam coraz głośniej i szerzej. W końcu ktoś zaginie, czyjeś zwłoki znajdą i niby dalej jest już jak w powieści kryminalnej, ale znużenie mnie nie opuszcza. Tylko nieliczne nawiązania do Tygodnia Bergmana wybudzają mnie na chwilę z letargu. Tak naprawdę akcja... Zaraz, zaraz - jaka akcja? Zacznijmy jeszcze raz. Tak naprawdę ta historia mogłaby się wydarzyć na jakiejkolwiek innej wyspie, w jakimkolwiek innym czasie, bo biedny Bergman staje się tylko wabikiem, na który łapią się naiwni czytelnicy. Na przykład ja. 

Toporne zdania sprawiają, że Podwójna cisza nie należy do powieści, które się "połyka". Oczywiście nie bez znaczenia jest też wolno rozkręcająca się historia Wróćmy jednak do języka, a konkretnie do tłumaczenia, bo to jest po prostu fatalne. Dziecko wypuściło z buzi brodawkę i odrzuciło główkę do tyłu. Włoski na czole miał spocone z wysiłku, policzki różowe. Spał jak suseł.[2] A wystarczyło nie wagarować na lekcjach gramatyki.

Nie wiem ile winy tłumaczki jest przy takich stwierdzeniach jak Nazwa Terra Nova oznaczała dla nich nową ziemię[3] czy Z odległości wyglądała jeszcze piękniej, jak madonna z długimi włosami na plecach[4], a ile autorki, ale efekt i tak przyprawia o ból zębów. Może mam jakieś luki w edukacji, ale czy terra nova może oznaczać dla kogoś coś innego niż nową ziemię? Pytam, bo łaciny w szkole nie miałam, więc może coś mi umknęło. Piękno kobiety z włosami na plecach to już rozważania natury estetycznej. Wiadomo, de gustibus non est disputandum, ale osobiście zgadzam się z Maciejem Maleńczukiem, którzy daje bardzo życiowe rady synowi:

Po drugie baba, bez włosów na plecach
Wąsów jak matka - nie takiej ci trzeba[5]

I tego się będę trzymać.

Krótko mówiąc, w powieści wieje nudą, akcja nie tylko nie porywa, ale nawet nie jest ciekawa, bohaterowie są mało wyraziści, a policjanci niezbyt rozgarnięci. Naprawdę na wyspie o powierzchni 111 km2 tak ciężko zapamiętać liliową Corvette? Włamywanie się do mieszkania podejrzanego i pozostawianie na jego sofie kurtki wraz z telefonem w kieszeni, też chyba nie jest specjalnie rozsądne. Zwłaszcza, gdy nie zostawia się nikogo na czatach, a powracający przestępca daje nam jedynie tyle czasu, że zdążymy się schować w garderobie. Kurtka oczywiście nadal leży na sofie. Swoją drogą - w ilu książkach i filmach pojawi się jeszcze ten motyw?

Teraz mam dylemat, bo warianty są dwa. Albo cała seria jest równie słaba, albo przy siódmym tomie autorce skończyły się pomysły. Jeżeli jest coś, co mogłoby tę powieść uratować, to jest to z pewnością zmiana tłumacza. Po namyśle, który trwał nie dłużej niż pisanie tego akapitu, dochodzę jednak do wniosku, że dalsze próby poznania twórczości Szwedki raczej sobie odpuszczę. Kryminałów i thrillerów ci u nas pod dostatkiem. Zawsze można sięgnąć po siódmy tom jakiejś innej serii. Albo dla miłej odmiany, po pierwszy.

Ale, ale jest też plus tej lektury. Przypomniałam sobie o Bergmanie i o tym, że chętnie powróciłaby do jego filmów. 

Maciej Maleńczuk w utworze "Synu"

---

[1]Mari Jungstedt, Podwójna cisza, tłum. Teresa Jaśkowska-Drees, Wyd. Bellona, 2011, s. 9.

[2]Tamże, s. 39.

[3]Tamże, s. 17

[4]Tamże, s. 59.

[5] Synu utwór z płyty Znak pokoju, muzyka: Muzg, tekst: Muzg i Robur, wyk. Maciej Maleńczuk

***

Jutro po raz kolejny zagra Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Chciałam Wam przy tej okazji pokazać jakie sutaszowe cudo z stworzyła grupa zdolnych dziewczyn. 

źr. bizuteryjkidlawosp.blogspot.com

Więcej zdjęć znajdziecie TUTAJ.