Jørn Lier Horst "Kluczowy świadek" [RECENZJA]

cykl z Williamem Wistingiem, tom 1

Wisting przyglądał się zwłokom z pewnego rodzaju satysfakcją. Po chwili zorientował się, że jego prawy kącik ust podniósł się, tworząc krzywy uśmiech, natomiast w żołądku czuł ssanie, jakby z głodu. Wypełniała go radość, ponieważ mógł obserwować z bliska zagadkę śmierci, wiedząc dobrze, że to do niego należy jej wyjaśnienie[1].

Nierozwiązana zagadka

Ciało Ronalda Ramma znaleziono 8 grudnia 1995 roku. Mężczyznę zamordowano w jego własnym domu, którego wnętrza wyglądały tak, jakby sprawca zbrodni szukał czegoś konkretnego. Nie był to napad rabunkowy, bo jedyną rzeczą, która z całą pewnością zniknęła, był klucz od domu, którym morderca zamknął drzwi, jak gdyby nigdy nic opuszczając miejsce przestępstwa. 

Zwłoki przeleżały w domu tydzień nim je znaleziono. Sąsiadów zaniepokoiły nieustannie zapalone światło, nieopróżniania skrzynka pocztowa pełna m.in. codziennej prasy oraz fakt, że zaspy wokół domu wyraźnie wskazywały na to, że dawno nikt z niego nie wychodził. 

Ramm leżał w sieni ze związanymi rękoma i śladami pozwalającymi wysnuć wnioski, że nie poddał się bez walki. To ostatnie sugerował także wygląd wnętrz. Mężczyznę przed śmiercią zgwałcono. Morderca zabił i wypatroszył jego kota.

W tej sprawie wiele było niejasności. Nie pomogły badania DNA, odcisków palców, ani przesłuchania świadków. Po latach do tej sprawy wracano. Pojawiły się nowe okoliczności i hipotezy. W styczniu tego roku po raz kolejny wystąpiono o wznowienie śledztwa.

Morderca wciąż pozostaje na wolności.

Fikcja a rzeczywistość

Ucieszyłam się ogromnie, gdy okazało się, że w końcu pojawi się pierwszy tom kryminalnej serii z Williamem Wistingiem w roli głównej. Tak się złożyło, że poszczególne części cyklu Jørna Liera Horsta ukazywały się u nas w zdumiewającej kolejności. Nareszcie polski czytelnik będzie miał okazję poznać je tak, jak poznawać je powinien. Chronologicznie. 

Kluczowy świadek jest więc tomem pierwszym, debiutem norweskiego autora, który jako były policjant, szef wydziały śledczego, tworzy powieści bardzo wiarygodne, bo oparte na swoich własnych obserwacjach i doświadczeniach. Nie inaczej jest w przypadku debiutu. Co więcej, ta historia oparta jest na prawdziwych zdarzeniach, na wspomnianej powyżej sprawie morderstwa Ronalda Ramma, jak pisze sam autor, jednym z najbardziej zagadkowych i brutalnych morderstw w dziejach norweskiej kryminalistyki[2]. To właśnie wydanie Kluczowego świadka w Norwegii sprawiło, że ponownie zainteresowano się morderstwem Ramma. Od prawdziwej historii, powieść różni się jednak znacząco i nie chodzi tu tylko o to, że autor pozwolił Wistingowi rozwiązać sprawę, podczas gdy w rzeczywistości nigdy nie ujęto sprawcy. Zmian jest sporo, od śladów z miejsca zbrodni przez galerię postaci po listę podejrzanych. A jednak świadomość tego, że podobna historia wydarzyła się naprawdę, wzbudza dodatkowy dreszcz emocji.

z autorem podczas Kryminalnej Piły, Piła 2016

Bez ubarwień, bez udziwnień

Nie wiemy, kto zamordował Ronalda Ramma, ale mamy okazję kibicować śledczym z Kluczowego świadka, którzy próbują rozwikłać zagadkę śmierci Prebena Prama. Mężczyznę skatowano przed śmiercią (kot też ucierpiał), dom przetrząśnięto, ciało znaleziono po tygodniu. Ofiara nie miała nikogo bliskiego. Sąsiedzi znali go słabo i raczej tylko z widzenia. Kto mógł chcieć zabić staruszka-odludka i jakie sekrety kryło życie Prama? 

Przyznam, że obawiałam się rozczarowania tym tomem, bo powroty do debiutów, gdy ma się za sobą późniejsze, często bardziej dopracowane książki, bywają niekiedy bolesne. Na szczęście to nie ten przypadek. Choć całość wydawała mi się nieco mniej skomplikowana i wygładzona językowo niż znane mi dalsze części, to jednak w Kluczowym świadku znalazłam to, za co twórczość Jørna Liera Horsta cenię najbardziej. Realizm i chęć przybliżenia czytelnikom świata śledczych. Bez ubarwień, udziwnień. Takim jaki jest, ze wszystkimi codziennymi bolączkami i trudami. 

Podoba mi się też to, że William Wisting nie jest jednym z tych samotnych, przesiąkniętych alkoholem strzępów ludzkich tak często pojawiających się w rolach powieściowych śledczych, a zwykłym człowiekiem, którego największym nałogiem jest picie kawy. I praca, oczywiście, bo Wisting jest jej ogromnie oddany. Błyskotliwy policjant z godną podziwu cierpliwością dąży do jednego. Do wygranej. W jego przypadku jest to równoznaczne z rozwikłaniem sprawy i schwytaniem przestępców. Oczywiście charakter pracy odbija się na relacjach rodzinnych. Tego uniknąć się nie da, ale w przeciwieństwie do wielu kolegów po fachu, których znamy z innych kryminałów, William stara się pogodzić życie prywatne z zawodowym. Ma świadomość popełnianych błędów i próbuje je naprawić.

Zwyczajnie, rzetelnie, ciekawie

Kluczowy świadek może nie należy do fabuł przesadnie zaskakujących i nie pozostawia czytelnika z otwartą ze zdumienia paszczą, ale to udany debiut, ze sprawnie skonstruowaną zagadką logiczną, wiarygodnie opisaną rzeczywistością, bohaterem wzbudzającym sympatię. Nie ma tu dłużyzn, ani epatowania przemocą. Nie ma gry na emocjach czytelników. Jest rzetelnie prowadzone dochodzenie i śledczy, który ujmuje swoją zwyczajnością. Z jednej strony jest inteligentnym, skrupulatnym policjantem oddanym swojej pracy, z drugiej prowadzi normalne życie i zajmują go zupełnie zwyczajne problemy. Ciekawym jest to, jak będzie zmieniać się postać Wistinga w czasie, jak wpłyną na niego kolejne sprawy i wydarzenia. Ale... nie uprzedzajmy faktów, bo być może część z was dopiero teraz zaczyna przygodę z tym bohaterem.

Tymczasem wydawnictwo zapowiada, że jeszcze w tym roku pojawi się tom drugi - Zaginięcie Felicji, oraz trzeci - Gdy sztorm nadchodzi. Czekam na nie niecierpliwie!

***

Książkę polecam
miłośnikom kryminałów
polującym na udane debiuty literackie
szukającym kryminałów opartych na prawdziwych historiach
chcącym podejrzeć pracę śledczych od kuchni

***

[1]  Jørn Lier Horst, Kluczowy świadek, przeł. Milena Skoczko, Wyd. Smak Słowa, 2017
[2] Jørn Lier Horst, Przedmowa do wydania polskiego, w: dz. cyt. , s. 7.

***

Zobacz też: 

cykl o Williamie Wistingu

Gdy mrok zapada (t. 0) - recenzja

Kluczowy świadek (t. 1)

Szumowiny (t. 6) - recenzja

Poza sezonem (t. 7) - recenzja

Psy gończe (t. 8) - recenzja

Jaskiniowiec (t. 9) - recenzja

Ślepy trop (t. 10) - recenzja

inne

Jørn Lier Horst na blogu

Jørn Lier Horst na Festiwalu Kryminalna Piła

recenzje kryminałów, thrillerów i powieści sensacyjnych 

fotorelacje ze spotkań autorskich

***