Stefan Ahnhem "Ofiara bez twarzy" Morderca, który dopiero się rozkręca...

Stefan Ahnhem
Ofiara bez twarzy
Wyd. Marginesy
2016
528 stron

cykl z Fabianem Riskiem, tom 1

Gdy widzę kryminał liczący ponad pięć setek stron, moja pierwsza myśl dotyczy tego, czy aby na pewno autor będzie potrafił dobrze wykorzystać taką objętość. Czy utrzyma napięcie, nie przytłoczy opisami, czy w efekcie początkowe zaintrygowanie czytelnika fabułą nie ustąpi znużeniu. 

Nazwisko Stefana Ahnhema nie mówiło mi nic, mimo iż szwedzki autor ma dwudziestoletnie doświadczenie jako scenarzysta filmowy, a na koncie scenariusze do produkcji kryminalnych o inspektor Irene Huss oraz Kurcie Wallanderze. Twórcę tego drugiego, Henninga Mankella, Szwed wymienia jako jedną ze swoich inspiracji, obok Stiega Larssona, a także Philipa K. Dicka czy Gillian Flynn. Nie to, żeby to wszystko wystarczyło, bym zasiadła do lektury Ofiary bez twarzy pewna, że się od niej nie oderwę, ale jak już w końcu zasiadłam, to tyle mnie widzieli.

Ależ to jest dobry kryminał!

Morderca, który dopiero się rozkręca

Szanowni państwo, oto miejsce zdarzenia, które z łatwością plasuje się w pierwszej dziesiątce najgorszych, jakie widziałem w całym moim życiu[1].

W niewielkim szwedzkich miasteczku Helsingborg doszło do morderstwa. Ofiarą jest nauczyciel stolarstwa. Ciało znaleziono w szkole. Morderca odciął ofierze dłonie, a obok zwłok zostawił stare, klasowe zdjęcie, z którego wykreślił postać martwego nauczyciela, w dniu uwiecznienia na zdjęciu będącego jeszcze uczniem. 

Można by mieć nadzieję, że to jednorazowy przypadek. Jakaś zadawniona szkolna uraza lub zemsta pokrzywdzonego ucznia. Niestety, szybko okazuje się, że lista ofiar tajemniczego mordercy wzrasta do dwóch. I znów można by mieć nadzieję, że na tym sprawa się zakończy, bo obaj mężczyźni znani byli ze swej porywczości i tak za młodu, jak i obecnie - niejednemu zaleźli za skórę (delikatnie ujmując, żeby nie uprzedzać faktów), ale to dopiero początek makabrycznego, drobiazgowo opracowanego planu kogoś, kim kieruje chęć zemsty tak silna, że naiwnością byłoby sądzić, że łatwo będzie odkryć jego tożsamość i równie łatwo złapać.

Powrót po latach

Stefan Ahnhem
[źródło]

Tak się składa, że w chwili gdy policja pochyla się nad pierwszym z morderstw, do miasta wraca dawny jego mieszkaniec. Fabian Risk, po wielu latach pracy w policji sztokholmskiej, przeprowadza się wraz z familią w swe rodzinne strony. Nim zacznie pracę w lokalnej komendzie, w planach ma odpoczynek i naprawianie relacji rodzinnych. Ten wyjazd to być może ostatnia szansa na to, by nie zamienić statusu męża na rozwodnika i poprawić kontakt z nastoletnim synem. Risk nie różni się jednak od wielu innych kolegów po fachu, którzy wprawdzie rodzinę kochają i przecież nie chcą jej rozpadu, ale gdy wpadają w wir śledztwa, zapominają o świecie tak bożym, jak i rodzinnym. 

Tak jest i tym razem. Choć Risk oficjalnie zatrudniony jest jeszcze w Sztokholmie, choć w Helsinborgu przebywa na urlopie, wystarczył jeden telefon przyszłej szefowej, by stawił się na miejscu zbrodni i już nie myślał o niczym innym niż ujęcie sprawcy. Dochodzenie jest niebezpieczne, ale ważne i stanowiące wyzwanie. Ale nie tylko to sprawia, że Fabian angażuje się w nie tak mocno. Tak się składa, że znał obie ofiary ze szkolnej ławki, a na zdjęciu, z którego wykreślono nauczyciela stolarstwa, znajduje się także jego twarz. Jeśli morderca dopiero zaczyna wcielać w życie chory plan, to i Risk może znaleźć się na jego celowniku.

Zamknął oczy rozmyślając o tym, jak wiele osób już teraz próbuje poskładać elementy jego układanki w logiczną całość. A on przecież dopiero się rozkręca. Ostatnia myśl przepłynęła przez jego ciało jak fala przyjemnego ciepła. Zaraz potem zasnął.
Wkrótce cała jego dawna klasa nie będzie mogła zmrużyć oka[2].

Koszmar ze szkolnych korytarzy

Ofiara bez twarzy to inteligentnie skonstruowana intryga, która sprawia, że włosy jeżą się na głowie. Policja ściga mordercę przebiegłego, z wysokim ilorazem inteligencji oraz wielką motywacją do prowadzenia swojej paskudnej gry. Plan jest równie chory co dopracowany, a przestępca nieuchwytny. Zawsze o krok przed śledczymi. A nawet o kilka kroków. Kim jest? Co nim kieruje? Policjanci mają pewną teorię i wszystko wskazuje na to, że się nie mylą, ale nawet jeśli tak jest, to i tak czeka ich niełatwe zadanie, bo pojęcia nie mają jak przechytrzyć i złapać przeciwnika.

Stefan Ahnhem sięgnął po temat, który co jakiś czas przewija się przez literaturę kryminalną. Szkolna przemoc, prześladowanie słabszych przez pewne siebie, silne typy, na których działania przez palce patrzą nauczyciele, a uczniowie ani myślą się wychylać ze strachu przed konsekwencjami. Bądźmy szczerzy - w której szkole nie dochodzi do scen, w których silny tłucze słabszego, a świadkowie odwracają głowy i nabierają wody w usta? Temat jest stale aktualny. Wiele takich spraw jest zamiatanych pod dywan. Czasem towarzyszą im tragedie, których nie da się ukryć. Czyżbyśmy z takim właśnie przypadkiem mieli do czynienia w kryminale Szweda? Przyznaję, że autor podszedł do tematu dość nieszablonowo, a to, co wydawało się historią podobną do innych, szybko przestało nią być.

Zaskakująco dobry!

Kryminalną fabułę co jakiś czas przeplatają fragmenty z pamiętnika kogoś, kto należy do nieszczęśników z łatką ofiary, którą zdobyć łatwo, ale niełatwo się jej pozbyć. Śledzenie kolejnych wpisów pozwala przyjrzeć się przemianie ich autora. Fascynującej i przerażającej zarazem.

Taka też jest cała książka - przerażająca i fascynująca, pełna zdarzeń nadających tempa akcji, ale i niepozbawiona trafnych psychologicznych charakterystyk, rozpisana na kilka głosów, bo towarzyszyć będziemy nie tylko Riskowi, ale i niekiedy innym bohaterom, angażująca przedstawicieli dwóch narodów, ukazująca gierki nie tylko przestępcy, ale i policji, obnażająca obłudę, wywlekająca na światło dzienne ludzkie słabości i paskudne cechy. Pokazująca, że podział na winnych i niewinnych, ofiary i katów, nie zawsze jest jednoznaczny, a odwracanie wzroku czy atak słowny, ranią czasami bardziej niż uderzenie pięścią.

Ofiara bez twarzy to kryminał, który mnie zaskoczył wysokim poziomem, rozwiązaniami fabularnymi, konstrukcjami postaci. Nie chcę porównywać Stefana Ahnhema z jego kolegami z tej mroźniejszej części Europy, ale bez wątpienia można jego książkę postawić obok najciekawszych kryminałów skandynawskich.

Dziękuję. Proszę o więcej.

***

Książkę polecam
miłośnikom dobrej literatury kryminalnej
poszukującym motywu przemocy w szkole
szukającym kryminałów z seryjnym mordercą
wielbicielom kryminałów skandynawskich

***

[1] Stefan Ahnhem, Ofiara bez twarzy, przeł. Ewa Wojciechowska, Wyd. Marginesy, 2016, s. 20. 
[2] Tamże, s. 77.