Dorota Gąsiorowska "Antykwariat spełnionych marzeń" [RECENZJA]

Za ciemnobrązowymi drzwiami znajdował się największy pokój - biblioteka. Przy jej ścianach stały regały z twardego bukowego drewna. Przetrwały już całe stulecie. Od podłogi po sufit wypełniały je rzędy starych książek[1].

Dwie miłości

Ten pokój należy do Franciszka, który ma dwie miłości. Zofię i książki. Zosi niestety już nie ma, a jej śmierć dotknęła starszego pana ogromnie. Zostały książki, ukochane tomy Orzeszkowej, Prusa, Malczewskiego, Mickiewicza... Franciszek otacza się książkami prywatnie i zawodowo. Prowadzi antykwariat, z bogatym księgozbiorem, starymi czasopismami, mapami z czasów rozbiorów i osobliwościami zebranymi w jesionowej gablocie, jak talia kart tarota z wizerunkami mitologicznych postaci. To właśnie ze względu na to miejsce, sięgnęłam po Antykwariat spełnionych marzeń Doroty Gąsiorowskiej.

Nie miałam wielkich oczekiwań. Ot, liczyłam na ciepłą opowieść z książkami w tle, szczęśliwym zakończeniem i zgrabną historią o poszukiwaniu miłości i szczęścia. Niby to właśnie otrzymałam, ale jedynie fragmenty potrafiły mnie zauroczyć. Dlaczego? Już tłumaczę, troszkę przy tym zdradzając szczegółów fabuły, ale nie na tyle, by odkryć przed wami jakieś wielkie tajemnice.

Tajemnice

Główną bohaterką Antykwariatu spełnionych marzeń jest dwudziestosześcioletnia Emilia. Franciszek jest dla niej nie tylko pracodawcą, ale i przyjacielem. Jego świętej pamięci żona, opiekowała się niegdyś Emilką, dając jej ciepło i miłość, której dziewczynka nie otrzymywała od matki. Połączyła je silna więź i do tej pory antykwariuszka z uśmiechem wspomina Zosię. Obecnie kobieta wciąż mieszka z matką, choć trudno w ich relacji dopatrzyć się ciepłych uczuć. Jest singielką, ale właśnie na jej drodze pojawił się ktoś, kto ma szansę zająć w jej sercu wyjątkowe miejsce. W życiu Emilii zanosi się więc na zmiany, ale nie tylko przyszłość zajmuje myśli naszej bohaterki. Okazuje się, że bliscy kobiety skrywają rozmaite tajemnice i to jest ten moment, kiedy przeszłość ich dopada, psując radosną atmosferę.

Ładny pomysł na fabułę? Ano, nie najgorszy (oczywiście jeśli się lubi tego typu opowieści). Może niespecjalnie oryginalny, ale wróżący przyjemną lekturę. Niestety, wykonanie na kolana nie rzuca, na łopatki nie kładzie i niezbyt przekonuje. Przynajmniej mnie.

Niedojrzałość

Fabuła rozkręca się dość wolno. Dorota Gąsiorowska nie szczędzi szczegółowych opisów także i tego, co dla historii niezbyt istotne. Pewnie miało to stworzyć odpowiedni klimat, ale mnie zwyczajnie wynudziło. Gdy już zaczęło się coś dziać, działo niezbyt przekonywająco. Wielu zachowań bohaterów zwyczajnie nie byłam w stanie zrozumieć, jak np. kobiety wpadającej w panikę (!) dlatego, że nieznajomego, z którym się nie umówiła nie ma w jego tymczasowym miejscu zamieszkania. 

Bohaterowie mają takie wahania nastrojów, że nie mam pojęcia jak sami ze sobą wytrzymują. Nagle przerywają rozmowy, wychodzą z pomieszczeń, uciekają, zmieniają temat, przestają się odzywać itp. Wszystko to bez większych albo i żadnych wyjaśnień oraz szacunku do rozmówców. Ja wiem, że przeszłość potrafi dać w kość, demony niekiedy nie odpuszczają i każdy może mieć słabszy moment, kiedy to zachowuje się irracjonalnie, ale tu tych momentów było po prostu za dużo. W zamierzeniu te ucieczki przed wyjawieniem tajemnic miały pewnie przytrzymać czytelników w niepewności i podkreślić tajemniczość fabuły. W efekcie powieść zaludniły niedojrzałe postaci, których nadmiar jest męczący.

Zupełnie nie przekonały mnie wątki "przyjaźni" Emilii z Igą oraz wszystko to, co dotyczy jej tajemniczego znajomego. Tajemniczego na siłę, bo nie chce mi się wierzyć w to, że kobieta szybciej nie odkryła jego tożsamości, nie przekonały mnie ich dialogi o dramacie rozstań wygłaszane zaraz na początku znajomości czy gorące wyznania ludzi, którzy się właściwie nie znają. Kolejne zniknięcia mężczyzny nie mają sensownego wyjaśnienia, a dramatyczny los jego telefonu mnie zwyczajnie rozbawił, bo ustalenie numeru Emilii nie nastręczyłoby mu żadnego problemu. Zwłaszcza, że podobno tak bardzo się w niej zakochał (choć moim zdaniem, bohaterom miłość pomyliła się z zauroczeniem).

Irracjonalność

Wiele w tej powieści zdumiewających zbiegów okoliczności. Sporym rozczarowaniem okazał się motyw tajemniczej książki wspomnianej w blurbie. Wierzę, że złote myśli mogą kogoś podnieść na duchu, ale poczułam się oszukana, gdy okazało się, że te urwane myśli, których sens podobno czyta się między wierszami, przedmiot wokół którego autorka zbudowała niemal mistyczną atmosferę, to zwykły zbiór aforyzmów o wartości najwyżej sentymentalnej.

Największy zawód sprawia zachowanie bohaterów, zazwyczaj do bólu irracjonalne lub po prostu słabo uzasadnione. Skrywane sekrety rzeczywiście są trudne, ale ich dramatyczny wydźwięk został przytłumiony przez denerwujące zachowanie kolejnych postaci.

Antykwariat spełnionych marzeń mieści w sobie wiele wątków. Przyjaźni, miłości, zdrady, demonów przeszłości, straty bliskiej osoby, trudnych wojennych wspomnień, starości, niełatwych relacji rodzinnych, samotności, związku młodego mężczyzny ze starszą kobietą oraz związaną z tym obawą przed brakiem akceptacji. Oraz wielu innych. Dużo tego. Za dużo.

Są w tej fabule książki i fotografie, krakowskie ulice i nadmorskie pejzaże, których opisy są chyba największym plusem tej powieści. Dzięki nim nagromadzenie problemów jest mniej przytłaczające.

Trzeba lubić takie bajkowe opowieści, by zachwycić się Antykwariatem spełnionych marzeń. Przymknąć oko na wiele rzeczy, za to niewiele od powieści wymagać. Mnie całą radość z czytania zepsuło irracjonalne zachowanie bohaterów. A szkoda. Bo przecież lubię powieści z książkami w tle.

Dorota Gąsiorowska
Antykwariat spełnionych marzeń
Wyd. Znak Literanova/Między Słowami
2017
416 stron

***

Książkę polecam

miłośnikom powieści obyczajowych

odpornym na irracjonalne zachowanie bohaterów

szukającym w książkach motywów książek

poszukującym powieści z Krakowem w tle

***

* Dorota Gąsiorowska, Antykwariat spełnionych marzeń, Wyd. Między Słowami, 2017, s. 126.