Ryszard Ćwirlej "Śliski interes" [RECENZJA]

Ryszard Ćwirlej
Śliski interes
Wyd. Muza
2016
512 stron

cykl Milicjanci z Poznania, tom 7

Gdy zamiast spodziewanego nastepnego tomu kryminalnego cyklu Milicjanci z Poznania pojawiły się kolejno Jedyne wyjście i Tam ci będzie lepiej, fani duetu Ryszard Ćwirlej & Teofil Olkiewicz stadnie zamruczeli z niepokojem. Czyżby milicjant z niezniszczalną wątrobą miał pójść w odstawkę?

Jego twórca zapewniał, że nie i słowa dotrzymał. Na rynku wydawniczym pojawił się Śliski interes, tom siódmy, w którym to na rozwiązanie czekają kolejne zagadki kryminalne, a Olkiewicz wciąż nie oszczędza wątroby, wlewając w siebie hektolitry alkoholu.

Chrzczona wódka i trup

Ze względu na swe wysokoprocentowe hobby, chorąży Teoś chętnie zająłby się budzącym grozę procederem chrzczenia wódki z Polmosu. Święta idą, flaszkę na stół trzeba postawić, a tymczasem krążą niepokojące wieści, jakoby jakiś diabeł wcielony wódkę fałszował, poznańską Wyborową rozcieńczał i w tej zupełnie nieakceptowalnej wersji serwował ją klientom. Olkiewicz oczami wyobraźni widzi już siebie, jak z poważną miną licującą z powagą sytuacji, testuje kolejne partie napitku, a następnie prowadząc brawurowo śledztwo dokonuje zatrzymania przestępcy, który ośmielił się zbezcześcić świętość gorzały. Niestety tak się pechowo zdarza, że w trakcie jego dyżuru pewien stróż natyka się na spoczywającego w pryzmie śniegu trupa. I to właśnie tę sprawę do rozwikłania przydziela Teofilowi szefostwo. Zamiast zimnej wódeczki, zimny trup. Nie ma sprawiedliwości na tym świecie.

Diabli nadali tego trupa. I nocny dyżur też mu się przydał jak bolszewikowi różaniec. Ani z niego zastrzelić, ani się na nim powiesić. Pieprzony trup[1].

Cinkciarz w opałach

Tymczasem partner i kumpel Olkiewicza, podporucznik Mirosław Brodziak, milicjant, który nim skręcił na trakt mundurowej prawości, podążał ścieżką początkującego kryminalisty, pędzi na ratunek kumplowi. W przeciwieństwie do starego przyjaciela, Gruby Rychu przestępcą jest konsekwentnie, ze ścieżki zbaczać nie zamierza, choć ostatnio interesy nie idą mu najlepiej. Konkurencja nie śpi, co więcej - konkurencja nie tylko zepsuła mu biznes i sprzątnęła kilku kumpli, ale i na życie Rycha-cinkciarza dybie, więc mężczyzna zmuszony jest się ukrywać. W tym miejscu ukrycia odwiedza go Brodziak, chcąc ostrzec go przed niebezpieczeństwem, ale w drodze do kryjówki jest jeszcze ktoś... Ktoś, to zamiary ma raczej mordercze niż pokojowe.

Wkroczymy więc w świat przestępców, przemytników, zabójców, oszustów, cinkciarzy. Tu barwny świat PRL-u przybierze mroczniejsze tony.

Ryszard Ćwirlej, Poznań 2016

Kryminał z PRL-em w tle

Śliski interes, jak na dobry kryminał przystało, mieści w sobie worek intryg, przestępczy półświatek, stróżów prawa, niełatwe śledztwo i kilka trupów na dokładkę. Wszystko to zmiksowane razem dało interesującą fabułę. Śmiem jednak twierdzić, że to nie intryga kryminalna jest najmocniejszą stroną tej książki, a kreacje postaci, opisy rzeczywistości i humor.

Ryszard Ćwirlej funduje czytelnikom kolejną podróż w przeszłość, akcję siódmego tomu cyklu, osadzając m.in. w Poznaniu z 1983 roku. Świat PRL-u ożywa na kartach powieści, ze wszystkim cieniami i blaskami, tym niezwykłym kolorytem i absurdami, które po latach zdumiewają młodych, budzą sentyment u starszych, bawią przedstawicieli kolejnych pokoleń. To jest ta rzeczywistość, w której towary są reglamentowane, ocet straszy z pustych sklepowych półek, a kolejki do sklepów, w których miało się pojawić coś ekstra, wiły się na długo przed otwarciem placówek. To okres, w którym cytrusy z Kuby były towarem luksusowym, podobnie jak samochód, dostępny za kosmiczne pieniądze Fiat 126p wydawany tylko wybrańcom posiadającym przydział, talon czy inne przywileje. Kombinowanie było na porządku dziennym. Cinkciarze, w tym Gruby Rychu, prowadzili nielegalny handel walutą, cmentarne wiązanki sprzedawano po kilka razy, a pracownicy fabryk wynosili towary i produkty, by sprzedać je na czarnym rynku. Z Polleny znikał proszek, z Polmosu wódka, a hasło, że "Polak potrafi" znajdowało potwierdzenie na każdym kroku.

Wehikuł czasu

Te barwne czasy Ryszard Ćwirlej opisuje wspaniale. Z humorem maluje kolejne sceny i dialogi. Nie sposób się nie uśmiechnąć obserwując poczynania bohaterów, choć bywa, że im samym nie jest do śmiechu. Czasy są niełatwe, a na dodatek w kryminalnej fabule występują problemy nieco większe niż te, które serwuje peerelowska rzeczywistość. Tu trup, tam bezczeszczenie zwłok, tu porwanie, tam szantaż. Nudno nie będzie. Wprawdzie Śliski interes nie należy do powieści o dynamicznej fabule, ale spowalniające akcję opisy czasów i ludzi, wszelkie dodatkowe wątki i sceny budujące tło, stanowią wartość dodaną tej powieści, a nie mankament.

Siłą Śliskiego interesu są nie tylko interesujące czasy podane w bardzo atrakcyjny sposób, ale i bohaterowie - świetnie wykreowani, wyraziści, prawdziwi. Prym wiedzie chorąży Teofil Olkiewicz, urodzony pod szczęśliwą gwiazdą obibok, który albo właśnie obala flaszeczkę, albo rozgląda się za czymś wysokoprocentowym. Ma słabość do czerwonych, koronkowych, damskich majtek, nie znosi ajerkoniaku i nie lubi się przemęczać. Inteligentny jest w sposób pokrętny, urodę ma dyskusyjną, urok także. Nie sposób go jednak nie polubić. Zwłaszcza, gdy spływa na niego rzadki dar olśnienia lub dzieli się swymi życiowymi mądrościami. Ot, choćby:  Bandziory są przystojne i nieprzystojne. Tak jak normalni ludzie. Przystojność wcale nie bierze się z uczciwości, a nieuczciwość z brzydoty. Można być brzydalem uczciwym i bandziorem nieuczciwym i przystojnym[2].

Złote myśli Teosia, barwy peerelu, postaci z różnych środowisk - od robotników, przez handlarzy, po mundurowych i przestępców, humorystyczne perełki, no i oczywiście kryminalne śledztwa z wódką w tle, oto Śliski interes Ryszarda Ćwirleja. Wehikuł czasu i świetna rozrywka.

Z Ryszardem Ćwrlejem na poznańskim festiwalu Granda

***

Książkę polecam

miłośnikom kryminałów retro

chcącym poznać twórczość przemytnika historii

ciekawym czasów PRL-u

ceniącym humor w literaturze

wielbicielom niebanalnych postaci

szukającym kryminałów osadzonych w interesujących realiach

***

[1] Ryszard Ćwirlej, Śliski interes, Wyd. Muza, 2016, s. 30.

[2] Tamże, s. 469.

***

Zobacz też:

Ryszard Ćwirlej Upiory spacerują nad Wartą - recenzja 

Ryszard Ćwirlej Tam ci będzie lepiej - recenzja

spotkanie autorskie Iwony J. Walczak i Ryszarda Ćwirleja, Poznań 2013

spotkanie autorskie Ryszarda Ćwirleja, Poznań 2015

Ryszard Ćwirlej na blogu