Dennis Lehane "Wyspa tajemnic" Uciekaj!

Dennis Lehane
Wyspa tajemnic
Prószyński i S-ka
2010
286 stron

Nie jestem wariatką. Nie jestem. Ale rzecz jasna, każdy szaleniec zaklinałby się, że nim nie jest. Oto iście kafkowski dylemat, w całej swej jaskrawości. Jeśli ktoś nie jest wariatem, ale inni ogłosili światu, że jest, wszystkie jego protesty tylko umacniają świat w przekonaniu, że zwariował[1].

Krótko mówiąc, im bardziej wariat twierdzi, że wariatem nie jest, tym bardziej inni wariata w nim widzą. Ślepy zaułek. 

Dwa udane spotkania z twórczością Dennisa Lehane oraz tkwiące gdzieś w czeluściach pamięci ogromnie pozytywne wrażenia z seansu Wyspy tajemnic w reżyserii Martina Scorsese sprawiły, że nie mogłam się oprzeć lekturze powieści, na której podstawie ów film powstał. Na szczęście moja wybitna skleroza pozwoliła mi się cieszyć lekturą, z filmu pamiętałam głównie skały, ciemność i twarz Leonardo DiCaprio.

Aż trudno uwierzyć, że Wyspę tajemnic napisał ten sam facet, który stworzył cykl o Patricku Kenzie i Angeli Gennaro, błyskotliwym duecie prywatnych detektywów, mistrzów ciętej riposty z ogromnym poczuciem humoru, którzy nie stronią od niebezpiecznych przygód. Jakże inny klimat, od wspomnianego, dynamicznego i rozrywkowego, cyklu, ma rozgrywająca się na wyspie powieść. Zaczyna się niepozornie, ale to kończy mocnym uderzeniem.

Szpital Ashecliffe wznosił się na równinie pośrodku południowo-zachodniej strony wyspy. Wznosił się z wdziękiem, można by dodać. W niczym nie przypominał zakładu dla obłąkanych przestępców, a jeszcze mniej wspólnego miał z wyglądu z koszarami, za które wcześniej służył. W istocie kojarzył się nam raczej ze szkołą z internatem[2]. Tak swoje pierwsze wrażenie z pobytu na Shutter Island, opisuje doktor Lester Sheenan, jeden z pracowników mieszczącej się tam placówki. Być może tak było w istocie, miejsce do którego zabiera nas Dennis Lehane jest zwykłym budynkiem, w którym pomoc znajdują cierpiący na zaburzenia psychiczne. Być może nie działo się tam nic złego, ot, placówka jakich wiele (choć fakt, że umieszcza się w niej przestępców sprawia, że wieje "lekką" grozą). Z racji położenia na skalistej wysepce, w czasie sztormu może sprawiać wrażenie niegościnnej, ale przecież w czasie burzy świat tonie w barwach i dźwiękach, które nadają miejscom specyficzny charakter. Podczas nawałnicy wszystko zdaje się, a niekiedy po prostu jest, dużo groźniejsze. Morze, góry, własne podwórko. Nieprzypadkowo filmowi mordercy atakują w tym czasie, gdy przerażenie i tak sięga zenitu, dopływ prądu zostaje odcięty, deszcz wali w szyby, wiatr puka do okna gałęziami drzew, a w świetle błyskawic człowiek z nożem w ręce, wygląda dużo bardziej upiornie niż w środku dnia (kiedy to można wziąć go za obwoźnego handlarza sztućcami). 

Szeryf federalny Teddy Danniels i jego nowy partner Chuck Aule, wyruszyli na Shutter Island, by rozwikłać zagadkę zniknięcia Rachel, jednej z pacjentek szpitala. Nikt nic nie widział, nikt nic nie słyszał, a jak na "szkołę z internatem", budynek był naprawdę pilnie strzeżony. Jak kobieta zdołała niezauważona uciec boso z zamkniętego pokoju (drzwi na klucz, w oknach kraty, żadnych otworów wentylacyjnych ani możliwości zrobienia podkopu łyżeczką)? Trudno to sobie wyobrazić. Tak się jednak stało, więc panowie mundurowi biorą się do pracy. Węszą gdzie się da, choć śledztwo nie należy do łatwych, nie tylko ze względu na mocną zagadkowość zniknięcia, ale także znikomą chęć współpracy personelu zakładu. Szefostwo nie chce udostępnić akt pracowników (Danniels nie wyklucza, że któryś z nich pomógł pacjentce w ucieczce) i trudno się oprzeć wrażeniu, że ten i ów coś ukrywa. Teddy porusza się trochę po omacku, włażąc tam, gdzie go nie chcą i kierując się tajemniczymi wskazówkami, które w zaszyfrowanych wiadomościach zostawia uciekinierka.

Przy okazji wychodzi na jaw, że szeryf nieprzypadkowo znalazł się na wyspie. Przygnało go tu nie tylko śledztwo, ale i pewna prywatna sprawa. Przeszłość Dannielsa nie jest różowa i bez wątpienia rzuca mocny cień na jego obecne życie. Być może pewne posunięcia pomogłyby mu odciąć się od balastu dramatycznych wspomnień, ale jak to w tego typu historiach bywa, cel będzie trudny do osiągnięcia.

Wyspa tajemnic nie zaczyna się mocnym uderzeniem, ale od początku intryguje. Wszak znika pacjentka zakładu psychiatrycznego i to nie byle jakiego, bo dla poważnych przestępców. Nie brak wśród nich takich, którzy mają na koncie brutalne morderstwa. Często są winni śmierci swoich bliskich. Współmałżonków, dzieci. Mroczna, tajemnicza atmosfera wyspy robi swoje. Gdy wokół szaleje sztorm, ewentualna ucieczka na stały ląd jest niemożliwa. Woda rozbija się o skały, wiatr o mury, a próba rozwiązania zagadki o nicość. Im więcej czasu spędzamy na wyspie, tym mroczniejsza się ona wydaje. Ma w tym udział szaleństwo natury, ale i ludzie, którzy wiedzą więcej niż mówią lub mówią dużo, ale niekoniecznie z sensem. Z upływem czasu, nie tylko nie zbliżamy się do rozwikłania tajemnicy zniknięcia Rachel, ale wręcz zamiast odpowiedzi, pojawi się coraz więcej pytań. I niebezpieczeństw. Ktoś, kto ma coś do ukrycia, może nie chcieć by mundurowi zbyt intensywnie węszyli po kątach.

Powieść zaczyna się nieśpiesznie. Intryguje, ale nie zapowiada tego, co wydarzy się dalej. Stopniowo narasta ponury nastrój grozy, coraz mocniej wyczuwa się zbliżającą katastrofę. Mnożą się teorie, intryga komplikuje. Zakończenie powieści, uderza z siłą sztormu. Historia, którą sobie układamy z rozmaitych wątków, rozbija się w drobny mak. Wieje grozą, tajemnice mnożą się na potęgę, a wrażenie, że na wyspie dzieje się coś dziwnego, niekoniecznie zgodnego z prawem, towarzyszy aż do finału. Uciec się stąd nie da, zostać strach. 

Dennis Lehane stworzył ogromnie dopracowaną fabułę, w której niezauważalne drobiazgi nabierają znaczenia, gdy docieramy do finału. W tym świecie dzieje się źle, ale trudno dociec gdzie owe zło ma swe źródło. Nie tylko sam scenariusz zdarzeń robi wrażenie. Na uwagę zasługują sugestywne opisy, zarówno miejsca akcji jak i tego, co dzieje się w głowach bohaterów. Mają oni swoje tajemnice, które nie są bez znaczenia dla całej tej historii, a gdy w rzeczywistość wkraczają urojenia pacjentów, łatwo o dezorientację. Już nie wiadomo kto komu co robi, co z tego wynika, co jest projekcją chorego umysłu, a co dramatem ludzi, których słabości tak łatwo wykorzystać. Za zamkniętymi drzwiami może się wydarzyć się wszystko. Podobnie jak na odciętym od lądu skrawku ziemi.

Co tu dużo mówić: Shutter Island nie jest wymarzoną wyspą na letni odpoczynek, ale warto się na niej pojawić choć na kilka dni. Takich emocji nie zagwarantuje nawet najbardziej śmiała wyprawa na dzikie krańce świata. Jeśli się tam zjawisz, pamiętaj, by mieć oczy dookoła głowy, uważać co jesz, pijesz, mówisz. A gdy w głowie rozlegnie ci się ostrzegawczy głos: uciekaj! Nie wahaj się. Po prostu to zrób.

zwiastun filmu

***

Książkę polecam

miłośnikom thrillerów

poszukujących mocnych wrażeń

ceniących sugestywne opisy

wielbicielom dopracowanych intryg i niełatwych zagadek

lubiącym mroczny klimat

poszukującym powieści z akcją w szpitalu psychiatrycznym

tym, którzy nie widzieli ekranizacji, bądź słabo ją pamiętają

***

[1] Dennis Lehane, Wyspa tajemnic, przeł. Sławomir Studniarz, 2010, Prószyński i S-ka, s. 212.

[2] Tamże, s. 10.

***

Zapraszam tutaj

Dennis Lehane Pulapka zza grobu

Dennis Lehane Mila księżycowego światła

Johan Theorin Święty Psychol