Yasmina Khadra "Bóg nie mieszka w Hawanie" [RECENZJA]

Świat nie musi być doskonały, do nas jednak należy znalezienie w nim sensu, który pomoże nam osiągnąć jakąś cząstkę szczęścia. Z każdej złej passy niezawodnie jest wyjście. Wystarczy w to wierzyć. Ja wierzę. Uprawiam ten swój optymizm we własnym ogródku[1].

Zmiany

Można przejść przez życie ze śpiewem na ustach, ale czasami zdarza się tak, że śpiew w ustach zamiera i w zgrabną linię melodyczną wkradają się przykre, zupełnie niepasujące nuty. 

Don Fuego śpiewał w hawańskich lokalach i to tak, że stał się lokalnym celebrytą. Turyści  i turystki fotografowali się z nim chętnie, a te drugie równie chętnie stawały się bohaterkami podrywu na jedną noc. Aż pewnego dnia szczęście przestało mu sprzyjać. Na Kubę rządzoną twardą ręką Fidela Castro zaczęły wkradać się zmiany.

Śpiewanie to całe moje życie

Wszyscy należymy do państwa. Do państwa należą domy, kariery, troski, psy, żony i kurwy, a nawet sznur, na którym kiedyś nas powieszą. I kiedy państwo postanawia, że się bez nas obejdzie, jest w swoim prawie[2].

Państwo postanowiło pozbyć się lokalu, w którym Don Fuego wykonuje muzyczne standardy (mimo swej wirtuozerii nigdy nie doczekał się własnych kompozycji). Buena Vista przeszła w ręce prywatne, a jej gwiazda musiała zmienić status na "bezrobotny". Niełatwa rzecz dla kogoś, kto ma sześć dych na karku, za to nie ma perspektyw.

W naszym bohaterze kłębią się żal i frustracja. Włóczy się ulicami miasta z głową pełną wspomnień. To wtedy poznaje rudowłosą Mayensi, młodą, piękną kobietę, która do stolicy przyjechała za pracą, ale bez pozwolenia na pobyt. Ukrywa się więc i ukrywa też pewien sekret. Nim wyjdzie na jaw, Don Fuego zakocha się w niej do szaleństwa.

Cena ostatniej miłości

Mając jakieś minimum rozumu, człowiek spostrzega, że mocne ciosy wcale nas nie zabijają, lecz wzmacniają[3].

Bóg nie mieszka w Hawanie to powieść ogromnie refleksyjna. Algierski pisarz, Yasmin Khadra, tworzy w niej portret człowieka, od którego odwróciło się szczęście i umieszcza w miejscu niełatwym do życia. Pełnym sprzeczności, paradoksów, pułapek, iluzji, niespełnionych marzeń, narzuconych reguł godzących w wolność człowieka. Portrety są więc dwa, bo i miasto się go doczekało. Może nie znajdziemy tu tak wieloaspektowej charakterystyki jak w świetnym zbiorze Siedem grzechów kubańskich Yossa, ale to, co znajdziemy u Algierczyka wystarcza, by przed oczami czytelnika stanął obraz życia Kubańczyków.

Don Fuego dla kariery poświęcił rodzinę. Teraz gdy odebrano mu to, czym żył, został z niczym. Nagle stracił status gwiazdy, podziw, sens życia. Nie potrafi sobie z tym poradzić, tkwi w psychicznym dołku. Dzięki uczuciu do Mayensi staje na nogi przeżywając drugą młodość, odzyskując poczucie wartości. Jest w nim coś z bohatera Rzeczy o mych smutnych dziwkach Gabriela Garcíi Márqueza. Podobne uniesienia, fascynacje, podobna możliwość przeżycia uczucia, na które w dotychczasowym życiu zabrakło miejsca.

To jednak będzie miało swoją cenę.

Kochając życie mimo wszystko

Powieść Yasmina Khandry mieści w sobie wiele nostalgii, wspomnień minionych chwil, bezpowrotnie minionej młodości. Trochę w tym rozliczeń, trochę marzeń. Poczucia straty i nadziei na to, że nie na wszystko jest już za późno.

Niezwykle ciekawą kubańską rzeczywistość można by potraktować z większą dbałością o szczegóły (jak choćby zrobił to wspomniany Yoss), skoro autor wybrał tak ciekawe, budzące wiele emocji miejsce akcji porzucając dla ulic Hawany tematykę krążącą wokół sytuacji w Algierii czy Afganistanie. Szkic pozostawia niedosyt, choć i zachęca do tego, by przyjrzeć się Kubie bliżej, Więc mimo wszystko - dobra robota.

Bóg nie mieszka w Hawanie to zestawienie sprzeczności. Muzyka niosąca wolność oraz radość i życie w państwie pełnym represji. Straty i zysk. Starość i młodość. Pasja postawiona ponad uczuciem i uczucie, dla którego warto zrezygnować z pasji. Nadzieja i rozczarowanie. Barwne sceniczne stroje i szara proza życia. Kolory i monotonia. Narodziny i zbrodnie.

Wierzyłem, kochałem, potem kurtyna opadła. Największym wyrzeczeniem - i niewątpliwie najsłuszniejszym - jest tolerowanie tego, czego nie można powstrzymać, i kochanie nadal życia mimo wszystko[4].

Yasmina Khadra
Bóg nie mieszka w Hawanie
Wyd. Sonia Draga
2018
256 stron

[1] Yasmina Khadra, Bóg nie mieszka w Hawanie, przeł. Bożena Sęk, Wyd. Sonia Draga, 2018, s. 7.

[2] Tamże, s. 19.

[3] Tamże, s. 248. 

[4] Tamże.

Zobacz też:

Kuba w filmach i książkach
literatura kubańska