David Lagercrantz "Co nas nie zabije" [RECENZJA]

kontynuacja Millenium Stiega Larssona, tom 4

Przeciwnicy kryli się za zasłonami dymnymi. Może dlatego ostatnimi czasy sprawiała wrażenie wyjątkowo nieprzystępnej i trudnej. Bił od niej nowy rodzaj mroku. Jeśli pominąć rosłego i hałaśliwego trenera boksu o nazwisku Obinze i jakąś trójkę kochanek i kochanków, prawie z nikim się nie spotykała. Bardziej niż kiedykolwiek przypominała kogoś, kogo imają się kłopoty. Włosy sterczały jej na wszystkie strony, a oczy płonęły ciemnym blaskiem. Czasami siliła się na uprzejmość, ale nieszczególnie jej to wychodziło. Mówiła prawdę albo milczała[1].

Drugie życie Lisbeth

Wygrzebałam tę książkę spośród półtora tysiąca zalegających na półkach. Omijałam ją do tej pory, bo nijak mi się w głowie nie mieściło, że ktoś mógł się porwać na kontynuowanie serii kryminałów autorstwa przedwcześnie zmarłego Stiega Larssona. Po prostu nie i już. Nie, bo nie. I koniec tematu.

Ale jednak trafiałam na Co nas nie zabije Davida Lagercrantza przy okazjach różnych, a później pojawił się kolejny tom jego autorstwa, Mężczyzna, który gonił swój cień, a za nim recenzje, całkiem pozytywne zresztą. Zerknęłam więc na kontynuatora przychylniejszym okiem. Sięgnęłam po Co nas nie zabije z mocnym postanowieniem, że nie będę patrzeć na opowiadaną historię przez pryzmat twórczości tego, kto cykl Millenium otworzył. Stieg Larsson może być tylko jeden, bo nikt tak jak on nie potrafi stworzyć zawiłej fabuły w świecie z elementów rodem z Ikei i tylko jego Lisbeth Salander mogła tak mocno wbić się w pamięć oraz do panteonu światowych postaci literatury kryminalnej.

To było właściwe podejście. Bo, umówmy się, Lagercrantz to nie Larsson. Nie zmienia to faktu, że i z jego Lisbeth można przeżyć kilka niebezpiecznych przygód. I że to całkiem niezła sprawa, że i ona, i pozostałe postaci dostały szansę na drugie życie. Nawet jeśli jest ono najeżone problemami. A może właśnie dlatego.

Śmiertelność

Co by było, gdyby człowiek stworzył maszynę mądrzejszą od niego samego?

Opowieść Davida Lagercrantza krąży wokół sztucznej inteligencji, a spora część ważnych zdarzeń rozgrywa się w świecie wirtualnym.

Drogi głównych bohaterów serii, dziennikarza Mikaela Blomkvista i hakerki Lisbeth Salander nieco się rozeszły. Połączy je postać profesora Fransa Baldera, kiepskiego ojca, świetnego naukowca zgłębiającego tematykę sztucznej inteligencji. To pierwsze profesor właśnie próbuje nadrobić. Zabiera syna z domu byłej żony i jej agresywnego partnera. Opieka nad autystycznym Augustem będzie dla niego nie lada wyzwaniem. Nie tak jednak dużym jak... przeżycie. Balder jest w posiadaniu pewnych informacji, co niepokoi kogoś, kto zaniepokojony kąsa bez litości. Śmiertelnie.

Profesor dzwoni do Mikaela Blomkwista. Mam temat o znacznej, jak sądzę, silne rażenia[2] - mówi do słuchawki. Dla dziennikarza to okazja na zdobycie materiału na artykuł, który pomoże mu nie tylko w pozbyciu się łatki spadającej gwiazdy dziennikarstwa, ale i uratowaniu Millenium, gazety, która jest całym jego życiem, a która nie najlepiej się ma w dobie wypierania papieru przez internet. Dla profesora to okazja nagłośnienia czegoś, czego ukrywanie zaczyna go uwierać i wiąże się z ryzykiem. Śmiertelnym.

Nieprzypadkowo dwa akapity doczekały się zamknięcia tym samym słowem. Fabuła, która na początku raczej się wlecze, nabiera tempa. Zaczyna robić się niebezpiecznie. Śmiertelnie.

Przemoc, inwigilacja i inne niepokoje

Co nas nie zabije to kryminał dość nierówny. To fabuła się wlecze, to akcja rusza z kopyta. Autor dość szczegółowo zagłębia się w kwestie związane z hakerstwem i sztuczną inteligencją. Kogo kwestie techniczne nudzą, będzie czasem ziewał. Mnie się zdarzało. Na szczęście w pewnym momencie zaczyna dziać się sporo.

Niełatwo jest oceniać kryminał Davida Lagercrantza w oderwaniu od tomów autorstwa Stiega Larssona. Mimo początkowych założeń zdarzało mi się zastanawiać nad tym, jak akcję w tym czy innym momencie poprowadziłby twórca pierwszych trzech tomów. To błąd, ale chyba nie do uniknięcia w sytuacji, gdy te trzy pierwsze tomy się zna i bardzo lubi. Najtrudniej mi było przyzwyczaić się do bohaterów. Niby wciąż charakterni, a jakby stracili nieco impet, za który tak ich polubiłam. Widać to zwłaszcza na przykładzie Lisbeth. Niby wciąż mroczna, niby nadal zadziorna, a jednak nie ma w sobie tej mocy co kiedyś. Salander Lagercrantza porównałabym do tej, którą na wielkim ekranie odegrała Rooney Mara, podczas gdy Salander Larssona to o wiele mroczniejsza i bardziej przekonująca Noomi Rapace.

Niemniej jednak Co nas nie zabije to dobry kryminał. Nierówny, ale dobry. Z ciekawą fabułą, świetnym wątkiem sawantów (dzięki któremu odkryłam genialne prace Stephena Wiltshire'a - wrzućcie sobie jego nazwisko w wyszukiwarkę!), rozmaitymi bolączkami codzienności (od problemu prasy papierowej w dobie internetu po przemoc domową) oraz intrygującym motywem sztucznej inteligencji. Sporo dowiemy się o przeszłości Lisbeth, nie zabraknie mocniejszych scen, a wątek inwigilacji za pomocą nowoczesnych technologii jeży włos na głowie. Bo przecież zmierzamy w bardzo niepokojącym kierunku.

W tym samym kierunku zmierza też fabuła. Jaki będzie jej finał? Sprawdźcie.

David Lagercrantz
Co nas nie zabije
Wyd. Czarna Owca
2015
504 strony

[1] David Lagercrantz, Co nas nie zabije, przeł. Irena i Maciej Muszalscy, Wyd. Czarna Owca, 2017, s. 92.

[2] Tamże, s. 139.