Hubert Haddad "Teoria niegrzecznej dziewczynki" Czy jesteście gotowi na to spotkanie?

Hubert Haddad
Teoria niegrzecznej dziewczynki
Wyd. W.A.B.
2015
384 strony

O siostrach Fox z pewnością słyszał każdy, kto choć trochę interesuje się spirytualizmem, wierzy w to, że kontakt z duchami zmarłych jest możliwy poprzez medium, a gdy w jego domu coś podejrzanie stuka, nie wzywa deratyzatora, tylko sprawdza, czy przypadkiem w tych murach brutalnie nie zakończyło się czyjeś życie, a duch zamordowanego nie dopomina się o sprawiedliwość bądź nie błąka po pokojach pałając żądzą zemsty.

Dziś mówi się, że to poltergeist, zjawisko generowania hałasów przez niejasne źródła, niedające się racjonalnie uzasadnić, którym często towarzyszą dodatkowe efekty, jak choćby przesuwanie przedmiotów (oczywiście także powodowane przez niewidzialną siłę). W połowie dziewiętnastego wieku terminu tego nie znano, co nie przeszkadzało tajemnym siłom w zakłócaniu spokoju rodziny Fox.

To, że coś jest nienazwane, nie znaczy to, że ono nie istnieje.

Kate i Megan Fox, bohaterki powieści Teoria niegrzecznej dziewczynki tunezyjskiego pisarza Huberta Haddada, nie powstały z połączenia pisarskiej wyobraźni i wprawnego pióra, lecz są postaciami historycznymi. Siostry mieszkały wraz z rodzicami w Hydesville w stanie Nowy Jork. To młodsza z nich, Kate, pierwsza zwróciła uwagę na tajemnicze hałasy rozbrzmiewające w pogrążonym w ciszy budynku. To ona usłyszała w nich coś więcej niż tylko odgłosy starego domu. To jej udało się porozmawiać z tajemniczym gościem, dowiedzieć kim był i dlaczego po śmierci wciąż tuła się po świecie, zamiast spoczywać w spokoju.

W ciągu tych marcowych nocy osobliwe zjawiska nasiliły się jak nigdy dotąd. Drżenie parkietu trzęsło łóżkami i nie sposób było nie wyczuć za każdym razem długiej wibracji przenikającej kręgosłup z dołu do góry. Kiedy zbliżała się północ, rozlegały się nieprzerwanie głuche, donośne odgłosy, niczym stukot siekiery o pień drzewa albo bryły żeliwa o deskę. Odpoczynek rodziny zależał od kaprysu tajemniczego domostwa[1].

Hubert Haddad opowiada historię sióstr od pamiętnego kwietnia 1848 roku, kiedy to duch nawiedzający dom rodziny Foxów wyjawił swe imię, aż do śmierci kobiet, które swą sławę zawdzięczają roli medium, łącznika między światem żywych i umarłych. Towarzyszymy im podczas pierwszych prób nawiązania przez Kate dialogu ze zjawą, nazwaną przez nią panem Splitfoot, śledzimy ich karierę, sceny w których sceptycy głupieją i te, w których one same stają się ofiarami swoich umiejętności i nieumiejętności.

Jednocześnie, Haddad nie szczędzi szczegółów z tła tej historii. Momentami można wręcz odnieść wrażenie, że drugi plan ani myśli kryć się w cieniu pierwszego. Tunezyjczyk tworzy zawiłe zdania najeżone informacjami, które przybliżają postaci towarzyszące siostrom w ich życiu prywatnym i publicznym, zdarzenia z historii Stanów czy zmieniające się nastroje społeczne. Teoria niegrzecznej dziewczynki nie jest łatwa w odbiorze. Upodobanie do złożonych zdań i faktów, nieco ją utrudnia. To nie jest lektura, podczas której można prześlizgiwać się wzrokiem po tekście bez szkody dla zrozumienia treści. Autor w każde swe zdanie wrzuca znaczące informacje, tu nie ma zbędnych opisów, rozważań leniwie snujących się przez kilka stron, filozofii, którą można pominąć nie psując sobie tym samym przyjemności płynącej z poznawania opisywanych zdarzeń. Gęsta proza zdaje się określeniem ukutym specjalnie dla Haddada. Jego tekst taki właśnie jest, gęsty, niełatwy, wymagający koncentracji.

Margaret, Kate i Leah Fox
[źródło]

Umiejętności sióstr Fox wzbudzają ogromne emocje. Jedni upatrują w nich szansy na kontakt ze zmarłymi bliskimi, inni widzą tu sprzymierzenie z siłą nieczystą, skandal, bluźnierstwo lub też sensację wzbudzającą niezdrową ciekawość. Są i tacy, którzy z uwagą śledzą występy sióstr, szukając lin, przycisków, zapadni, czegokolwiek co pozwoli racjonalnie uzasadnić to, co dzieje się na oczach widzów. A one same... cóż... Sława i jej przyległości nie są łatwe do udźwignięcia. Kate, Megan oraz najstarsza i najbardziej zorientowana na sukces Leah, nie będą miały łatwego życia. Z różnych powodów. 

Kim były siostry Fox? To pytanie nurtowało mnie od pierwszych stron. Łączniczkami ze światem zmarłych, czy sprytnymi lisicami, które zdołały oszukać wielu? Czy zagubione dusze snują się między nami, czy też stworzyła je nasza wyobraźnia i potrzeba uwierzenia w to, że śmierć nie jest końcem naszego istnienia?

Z wielu postaci powieści, na uwagę zasługuję nauczycielka Kate i Megan, Pearl, córki pastora. W zdominowanej przez mężczyzn społeczności staje się ona symbolem rodzącego się feminizmu, kobiecego buntu. Mężczyźnie widzącym w niej materiał na żonę, trudno uwierzyć, że zamiast samczego wsparcia i życia w roli, do której przecież została stworzona przez sam fakt urodzenia się kobietą, wybrała ona niezależność, a nad fartuch żony i matki przedłożyła marzenie o pisaniu książek. 

W Teorii niegrzecznej dziewczynki próżno szukać mrocznej atmosfery spirytystycznych seansów, kwiecistych i tajemniczych opisów spotkań z duchami, fabuły wywołującej dreszcze. Autor nie pragnie budować nastroju grozy rodem z klasycznych horrorów, swą opowieść snując melancholijnie, językiem pełnym metafor, opisów bogatych nie w budujące nastrój przymiotniki, a twarde dane tworzące rzeczywistość bardziej namacalną. To nie powieść grozy, a raczej dramat, opowieść o losach, w których to co rzeczywiste splata się z metafizyką, tworząc mieszankę niełatwą w czasach, w których przywiązanie do religii bądź nauki, zderza się ze światem nowym, zagadkowym, niezrozumiałym, niepokojącym. Hubert Haddad skupia się na opisach osobowości trzech sióstr, jakże od siebie różnych, a ich historię mocno osadza w realiach historycznych. 

dom rodziny Fox
[źródło]

Czyż to nie zdumiewające, że po raz pierwszy od czasu zmartwychwstania naszego Pana zaświaty dają o sobie znać zwykłym śmiertelnikom?[2]

Tylko, czy zwykli śmiertelnicy są na to spotkanie gotowi? Czy gotowe są na to siostry Fox?

A Ty, Czytelniku? Chcesz poznać prawdę?

***

Książkę polecam

zainteresowanym początkami spirytyzmu

ciekawym życia sióstr medium

planującym "zabawę" w seans spirytystyczny

wierzącym w istnienie zabłąkanych dusz

sceptycznie nastawionym do istnienia duchów i upiorów

chcącym odbyć podróż do Ameryki z II połowy XIX wieku

ciekawym kto i dlaczego straszył w domu sióstr Fox

tym, których w nocy budzą podejrzane hałasy o nieznanym źródle

***

[1] Hubert Haddadm, Teoria niegrzecznej dziewczynki, przeł. Marta Olszewska, Wyd. W.A.B., 2015, s. 67.

[2] Tamże, s. 89.

***

egzemplarz recenzencki