Agnieszka Bednarska "Płaczący chłopiec" Długa droga do domu

Agnieszka Bednarska
Płaczący chłopiec
Wyd. Black Publishing
2015
312 stron

Pomiędzy tym co jest, a co być może istnieje, mieści się tysiące zwątpień, pytań, niejasności. Czasami nawet najbardziej racjonalny umysł dopuszcza do siebie myśl, że to, czego nie da się opisać za pomocą liczb, poprzeć naukowym dowodem, dowieść niedającym się podważyć eksperymentem, może mimo wszystko istnieć. W świecie zdefiniowanym, w pełni zrozumiałym, zdarzają się zjawiska, które trudno wytłumaczyć i równie ciężko zignorować. 

Być może nie każde medium to oszust, istnienie ludzkiej duszy nie jest jedynie wymysłem teologii katolickiej, opętania to coś więcej niż nienaturalnie wygięte charczące ciało nastolatki z filmu Friedkina, a klątwy, zemsty zza grobu, czy niedokończone sprawy nie pozwalające zmarłym na spoczęcie w spokoju są czymś, czego może i nie potrafimy naukowo wyjaśnić, ale to wciąż nie neguje ich istnienia.

W swej najnowszej powieści, Agnieszka Bednarska porusza się po linii dzielącej to, co racjonalne, od tego co metafizyczne. Jej Płaczący chłopiec choć posiada wątki nadprzyrodzone, zdaje się historią ogromnie realistyczną, a przy tym przejmującą i zawierającą takie pokłady smutku i bezradności, że nie tylko ów tytułowy chłopiec uroni przy niej łzy.

Libby i Carl w swym nowym domu mają sterty nierozpakowanych kartonów i srebrne klamki z osiemnastowiecznego pałacu, zdobyte przez Francescę w bliżej niewyjaśniony sposób[1]. Francesca jest babcią Carla, razem z mężem prowadzi antykwariat, a odkąd odkryła uroki dostępu do Internetu, to właśnie tam najczęściej buszuje w poszukiwaniu wartościowych i pięknych staroci. Miła to odmiana, bo dziarska staruszka zdolna była ogołocić przypadkowo mijane zrujnowane domostwo z dębowych okiennic, uznawszy je za zbyt piękne, by pozwolić im niszczeć wraz z upływem czasu. Dla urządzającej się w londyńskiej dzielnicy Hampstead pary narzeczonych, Francesca ma jeszcze jeden prezent. Obraz. Portret chłopca. Pochylona głowa, oczy wilgotne od łez. W jego spojrzeniu była prośba i jednocześnie ostrzeżenie przed bliskością, jak u zwierzęcia w potrzasku. Wyglądał jak ktoś potrzebujący pomocy, ale na tyle nieufny, że gotowy rzucić się na wyciągniętą w jego stronę dłoń[2]. Podobno równie piękny, co przejmujący. Niestety wiąże się z nim pewna ponura historia. I niestety nie zdąży im go wręczyć.

Czy na zwykłym obrazie może ciążyć klątwa?

Chciałoby się powiedzieć, że nie. Oczywiście, że nie. To tylko płótno, farby, czyjaś wizja. Martwy przedmiot, jeden z tych, które zdobią ściany w wielu domach. Coś jak Wieża Babel Bruegla, Mona Lisa da Vinci, pejzaż kupiony na Krupówkach albo portret namalowany przez utalentowanego pana Stasia z sąsiedniej kamienicy. Róże style, różna wartość, ten sam przedmiot. Obraz.

A jednak na Płaczącym chłopcu taka klątwa zdaje się ciążyć. Jak bowiem wytłumaczyć tragedię, która dotknęła Francescę i jej bliskich? Jak wyjaśnić wszystkie dramatyczne zbiegi okoliczności, które spadały na rodziny przygarniające malowidło pod swój dach? Niejedna zginęła w płomieniach, które strawiły ciała, mury i przedmioty. Ze zgliszczy za każdym razem wyciągano tylko jedną rzecz. Czy muszę dodawać co nią było?

Libby, a przede wszystkim Carl, chcą zniszczyć ocalały z kolejnego pożaru portret. Inne zdanie ma na ten temat ich przyjaciółka, była partnerka Carla. Danielle nie wierzy zabójczą moc obrazu, uparcie jednak szuka odpowiedzi na pytanie kto ów portret namalował i kim był (jest?) uwieczniony na nim chłopiec. Jej śledztwo pozwoli odkryć przejmującą historię Dominika i jego rodziny, zaprowadzi aż do Hiszpanii, gdzie wszystko się zaczęło. A niebezpieczeństwo... Cóż... Ono będzie stale obecne. Jego źródło pozostaje tajemnicą. Jedną z wielu w tej powieści, bo bohaterowie mają swoje sekrety i słabości, sumienia obarczone ciężarami błędnych decyzji i pomysły, które mogą sprowadzić nań dodatkowe nieszczęścia.

Płaczący chłopiec

Płaczący chłopiec łączy w sobie kilka gatunków. To powieść o zdecydowanie dramatycznym wydźwięku. Trochę w niej prozy obyczajowej i kryminalnej, a także scen spod znaku grozy. Tu napięcie nie znika, a widok chłopców bawiących się piłką, czy bosych dziecięcych stóp depczących angielskie trawniki, potrafi wywołać ciarki. Wszystko to, co gatunkowo podpada pod horror, doskonale wpasowuje się w zwyczajność. Nic nie uwiera, nie razi sztucznością. Spojrzenie Dominika posyłane z obrazu w kierunku Danielle, wydaje się równie naturalne jak obawy Libby o to, czy aby jej narzeczony nie jest zbyt blisko związany ze swoją eks. 

Powieść Agnieszki Bednarskiej jest plastyczna, nastrojowa, nasączona emocjami i ogromnie filmowa. Wyobrażam sobie co z takiego materiału mógłby zrobić reżyser Sierocińca, Juan Antonio Bayona. Tajemnicze londyńskie budynki i ulice, światło świec tańczące na ścianach, półmrok antykwariatu i mrok piwnicy, niszczące płomienie, przejmujące spojrzenie chłopca, starcy o pomarszczonych twarzach, brzeg morza okalającego Lanzarote, niszczejące, opuszczone budynki, żyjąca w odosobnieniu rodzina skrywająca potworny sekret, hiszpański sprzedawca wodzący palcem po mapie, przystojny dziennikarz o nieodgadnionych intencjach, ludzie, którzy pamiętają i ci, którzy chcą zapomnieć, ból samotności, zazdrość, rozpacz, rozłąka, śmierć. Cała gama emocji, postaw. Tęsknota. Ogromna tęsknota, tak silna, że aż niszcząca. Żal, którego nie umniejszył upływ czasu. Wyobrażam sobie cienie i rozmycia, nastrojową muzykę, od której serce bije coraz mocniej i niespokojniej, grę światłem i emocjami. Nieustanny niepokój i finalne wzruszenie.

Choć Płaczący chłopiec to fikcja literacka, to sam obraz... istnieje naprawdę. Powstał w 1969 roku i zarówno on, jak i jego kopie z upodobaniem tworzone przez brytyjskich malarzy, przynosiły nieszczęście nie tylko ich właścicielom, ale nawet tym, którzy próbowali pomóc w zniszczeniu portretów. Agnieszka Bednarska opowiedziała tę historię po swojemu, dając odpowiedzi na pytania kim było namalowane dziecko i jaki dramat stał się fundamentem rzekomej klątwy. 

Jednak jaka jest prawda? Czy obraz może być przeklęty, czy to ludzka wyobraźnia i zbiegi okoliczności są podłożem krążącym o nim legend?

Płaczący chłopiec Agnieszki Bednarskiej to nie tyle opowieść o klątwie, co o ludziach i ich problemach, tęsknotach, dramatach. To opowieść o odnajdywaniu drogi, czasami wgłąb siebie, a czasami gdzieś dużo dalej, w przestrzeni. O potrzebie miłości i wybaczenia, także sobie. Mieszkają tu demony żalu i niezałatwionych spraw. Dobrze im się żyje w codzienności zwykłych problemów. Czasami znikają, ale tylko na moment. Zabijane alkoholem, tabletkami. Wracają silniejsze.

Są takie powieści, które przykuwają wzrok okładką, a w swój świat wciągają już od pierwszych stron. Trudno się od nich oderwać, czas płynie wówczas inaczej i nawet nie wiadomo kiedy oczy zaczynają wilgotnieć ze wzruszenia. Ładunek emocjonalny Płaczącego chłopca jest ogromny, historia w nim się kryjąca zapada w pamięć na długo, obrazy uparcie tkwią przed oczami.

Gdy po raz pierwszy uchwycisz spojrzenie Dominika, nic już nie będzie takie samo.

***

Książkę polecam

miłośnikom powieści trzymających w napięciu

wielbicielom tajemniczych historii

ceniącym zgrabne połączenie wątków realistycznych z nadprzyrodzonymi

zainteresowanym klątwami i legendami

miłośnikom malarstwa

mieszkańcom Londynu

wybierającym się na Lanzarote

ciekawym kim był Dominik i co wydarzyło się w jego życiu

wielbicielom nastrojowych powieści i plastycznych opisów

***

[1] Agnieszka Bednarska, Płaczący chłopiec, Wyd. Black Publishing, 2015, s. 27.

[2] Tamże, s. 65-66.

***

egzemplarz recenzencki