Iwona J. Walczak "Nagie myśli" Nigdy się nie pogodzę z bylejakością

Iwona J. Walczak
Nagie myśli
Wyd. Replika
2011
344 strony

Bylejakość. To życie, tak różne od planowanego. Ta rzeczywistość tak nieprzystająca do marzeń. Nie tak miało być. Nie planuje się egzystencji na pół gwizdka, rezygnacji z wcielania w życie pragnień, rozdarcia między tym, czego by się chciało, o tym, co wymusza otoczenie, pokornego potakiwania, choć wewnątrz wszystko krzyczy "nie!". Kto wchodząc w dorosłość widzi swą przyszłość zbudowaną na fundamencie znienawidzonej pracy, lichej wypłacie, sypiącym się małżeństwie, wiecznej niepewności, poczuciu beznadziei czy żalu po niewykorzystanych okazjach?

W takiej pułapce tkwi Elżbieta, zwana Becią, bohaterka powieści Nagie myśli Iwony J. Walczak. Czy się z niej uwolni? Wątpliwe, zważywszy na to, że już w pierwszych scenach wraca po ucieczce do domu, w którym czuje się niechciana, niekochana, wykorzystywana. Z nową nadzieją na to, że tym razem będzie inaczej. Może  to dobre jeszcze przed nią? A może znów tupnie nogą, spakuje walizkę i zacznie nowy rozdział, ze szczęściem za patrona? Kto wie, co się może wydarzyć. Niejeden życiorys udowadnia, że wszystko.

Ale od początku...

Becia, kobieta po czterdziestce, mieszka z babcią Krystą, jak nazywa własną matkę, mężem Bogusiem, Marcinem - jednym z synów (drugi się ożenił i wyprowadził) oraz psem. Układ całkiem wygodny, przynajmniej dla większości. Krysta, Boguś i Marcin mają darmową pomoc domową, kogoś kto dba o niszczejący dom, łoży na utrzymanie całej trójki, a przy okazji można na nim odbić wszystkie swoje złości i frustracje. Co ma z tego Elżbieta? Zmęczenie, syndrom kobiety niedocenionej, poczucie beznadziei i samotności. Od dzieciństwa była tą drugą, gorszą. Matka wpędzała ją w kompleksy, jednocześnie faworyzując jej młodszą siostrę - Agnieszkę. Nic się nie zmieniło, Aga to ta ładniejsza, mądrzejsza, oczko w mamusinej głowie. Ma lepszą pracę, lepszego męża, lepsze życie. W oczach Krysty zasłużyła na to wszystko równie mocno, jak Elżbieta na swoją porażkę. I nie ważne, że to starsza z kobiet opiekuje się matką, utrzymuje dom i jej mieszkańców, jest na każde skinienie, znosił złośliwości, wrzaski, pogardę. 

Bardzo chciałam zasłużyć wreszcie na jej uczucie. Przypodobać się. Oj, jak bardzo! Mogłabym zrobić wszystko, żeby tak się stało. Żeby móc wspólnie wygrzewać się w cieple naszej miłości. Poczuć zapach rodzinnego szczęścia. Ciepło wspólnych myśli[1].

Becia próżno będzie tego szukać, ukradkiem zazdroszcząc sąsiadom zasiadającym wspólnie do stołu. Śmiejąc się, żartując, rozmawiając. Kobieta nie ma wsparcia także w mężu, wieloletnim bezrobotnym, jednym z tych, przeciwko którym świat się sprzysiągł, a jeśli nie świat, to przynajmniej kraj, w którym nie ma pracy dla humanistów. Gnił i tył, jak w myślach oceniała sytuację jego żona. I nie widział w tym niczego złego. Bo to przecież nie jego wina! O co chodzi wszystkim dookoła? Nie ich sprawa! Dlaczego sugerowali, że powinien intensywniej szukać, zmienić zawód, uczyć się lub nawet wyjechać za pracą do innego kraju? Na obczyznę? On jest patriotą! W tym kraju się urodził i tutaj powinien godnie żyć - to była, tak w skrócie, jego odpowiedź na zarzut robienia fanaberii i tworzenia problemów przy poszukiwaniu pracy[2].

Iwona J. Walczak [Poznań, 2013]

Ani Krysta, ani Boguś, ani nawet synowie bohaterki, nie widzą smutku Elżbiety, jej zmęczenia, zgaszonych oczu. Ostatni do pomocy, pierwsi do przerzucania na nią winy za swoje niepowodzenia i zmarnowane życie. Matka przesiaduje w swoim pokoju (nazywanym przez Becię centrum dowodzenia parobkami), Bogdan ma komputer, a młodzi mężczyźni swoje własne życia. Elżbieta miota się między domem i pracą, która nie przynosi jej satysfakcji. Próbuje zadowolić wszystkich. Bezskutecznie. Sama siebie spycha tam, gdzie już dawno zepchnęli ją inni - na drugi, albo i trzeci, plan.

A gdyby tak zapisywać marzenia?[3]

Przecież je ma, jak każdy. Elżbieta nie ma z kim porozmawiać, zaczyna więc prowadzić bloga.  Chwil radości szuka też... na Allegro. Kupuje tam zbędne rzeczy. Pod wpływem chwili i dla chwilowej radości. Cynowy kubek, wygaszacz do świec czy mosiężny uchwyt do biurka. Rzuca wyzwanie bylejakości, ubraniom z ciucholandu, wersalce, z której wystają sprężyny, niszczejącym deskom parkietu. Stać ją przecież na piękne rzeczy... Udowodni to.

Któregoś dnia poznaje Juliana i odkrywa nową siebie. Czyżby los się do niej uśmiechnął? A może wręcz przeciwnie i czeka ją gorzki zawód?

Powieść Iwony J. Walczak budują tytułowe nagie myśli. Elżbieta jest w swych rozważaniach szczera, zupełnie inaczej niż w codziennych relacjach z ludźmi, kiedy to trzyma język za zębami i stara się dostosować do cudzych oczekiwań. Niskie poczucie wartości wbija ją w fartuszek służącej-robota, tej, która wszystko zniesie, wszystko zrobi i ani nie piśnie, gdy jest jej źle. Tylko czasem próbuje protestować, ale inni szybko ją zakrzyczą, pokażą "właściwe" miejsce. Myśli bohaterki są niekiedy chaotyczne, początkowo trudno się w nich odnaleźć, ułożyć w głowie całą historię. Cała sytuacja jest mocno przygnębiająca, zwłaszcza, jeśli pomyśleć, ile kobiet tkwi w podobnych związkach, zapomniawszy o sobie, własnych marzeniach, zgubiwszy gdzieś radość życia, kobiecość, pewność siebie, poczucie wartości. Nie brak tu także elementów humorystycznych, niekiedy więc robi się zabawnie, czasem romantycznie, a nawet erotycznie. Myśli Eli nie mają tych więzów, w których tkwi ona sama. Są więc barwne, dosadne, obrazowe. Czasami specyficzne językowo, z tą manierą stawiania czasowników za przymiotnikami (optymistyczny jest[4], idealnie równe były[5]), która jednych drażni, a którą sama lubię. Niekiedy sprawiające wrażenia przegadania, co przywodzi na myśl sfrustrowaną kobietę, wpadającą w słowotok, gdy czuje potrzebę wyrzucenia wszystkich kłębiących się w niej myśli.

Iwona J. Walczak [Poznań, 2013]

Chwilami miałam ochotę potrząsnąć Elżbietą, Bogdana kopnąć w zadek, a Kryście w krótkich, żołnierskich słowach powiedzieć to, co Beci kłębiło się w głowie. Historia opowiedziana w Nagich myślach naprawdę może zirytować, a właściwie nie ona, a jej egoistyczni bohaterowie. Każda z postaci występujących w książce, nawet ta pozytywna, ma całą masę wad. Bohaterowie są do bólu prawdziwi, choć przyznaję, że to nagromadzenie negatywnych emocji, chwilami zaczyna męczyć. Jedyną odskocznią staje się znajomość Elżbiety z Julianem, ale i ona jest zbyt niepewna, zagadkowa, by można w pełni uwierzyć, że nic nie jest w stanie jej popsuć. W tej powieści nawet pies jest zły, jakby wraz z pozostałymi domownikami sprzysiągł się przeciwko Eli. Nagie myśli zdecydowanie nie są cukierkową powieścią rozrywkową.

Skołowała mnie książka Iwony J. Walczak. Skołowała i... pozwoliła docenić własne życie, może nie idealne, ale tak naprawdę dość satysfakcjonujące i przede wszystkim oparte na szacunku, zrozumieniu i miłości. Takiego życia życzę Elżbietom tego świata.

SDM - Wędrówką życie jest człowieka

***

Za możliwość przeczytania książki dziękuję autorce.

***

Książkę polecam

miłośnikom powieści obyczajowych

poszukującym motywacji do zmian we własnym życiu
poświęcającym się wyłącznie innym, kosztem własnego szczęścia

tym, którzy nie doceniają wsparcia bliskich

egoistom, by zastanowili się nad sobą

***

[1] Iwona J. Walczak, Nagie myśli, Wyd. Replika, 2011, s. 31.

[2] Tamże, s. 29.

[3] Tamże, s. 92.

[4] Tamże, s. 16.

[5] Tamże.

***

Zobacz też:

relacja ze spotkania autorskiego z Iwoną J. Walczak

***