[2/9] "Zniewolony. 12 Years a Slave" (Steve McQueen)

Tytuł:  Zniewolony. 12 Years a Slave (12 Years a Slave)Gatunek: biograficzny, dramat historyczny
Produkcja: USA, Wielka Brytania
Premiera: 31 stycznia 2014 (Polska), 30 sierpnia 2013 (świat)
Reżyseria: Steve McQueen
Scenariusz: John Ridley
Muzyka: Hans Zimmer
Zdjęcia: Sean Bobbitt
Czas trwania: 133 minuty

Ta historia wydarzyła się naprawdę. Opowiedział ją Solomon Northup, w autobiograficznej książce zatytułowanej 12 Years A Slave (w polskim tłumaczeniu: Zniewolony. 12 Years a Slave - czy tylko ja nie rozumiem tego translatorskiego zabiegu?). Steve McQueen odgrzebał tę historię, przenosząc ją na ekran, w efekcie startując do wyścigu po Oscary.

W roku 1841, na północy Stanów Zjednoczonych czarnoskórzy obywatele kraju już od jakiegoś czasu cieszyli się wolnością, podczas gdy niewolnictwo w stanach południowych wciąż było czymś powszechnym (13. poprawka weszła w życie dopiero w grudniu 1865 roku). Solomon Northup (nominowany do Oscara Chiwetel Ejiofor) mieszkał na północy kraju. Był człowiekiem wolnym, wykształconym, oddanym rodzinie, powszechnie szanowanym. Miał jednak to nieszczęście, że zaufał niewłaściwym ludziom. Skrzypek, podstępnie zwabiony do Waszyngtonu wizją zarobku, został porwany i sprzedany handlarzom niewolników. Tak zaczęła się historia jego dwunastoletniej niewoli.

Steve McQueen
[źródło]

Solomon łudził się, że cały ten horror to zwyczajne nieporozumienie i sprawa szybko się wyjaśni. Trzeba mu przyznać, że bez względu na to jakich wydarzeń jest świadkiem czy uczestnikiem, trzymał się dzielnie, nie tracąc nadziei. Los tę jego siłę wystawił na długą próbę. 12 lat niewoli dla człowieka, który zna smak swobody to zupełnie co innego niż piętno niewolnika towarzyszące od narodzin. Mężczyzna przechodził z rąk do rąk i tylko od łaskawości jego pana zależało to, jak ciężkie będą dlań kolejne dni. W roli złych-białych ujrzymy m.in. nie takiego znowu najgorszego Forda (Benedict Cumberbatch - tak, tak, to ten od roli Sherlocka w Sherlocku) i prawdziwą bestię Edwina Eppsa (Michael Fassbender, po raz trzeci współpracujący z McQueen'em), któremu w niczym nie ustępuje jego wredna żona (Sarah Paulson).

kadr z filmu
[źródło]

Tym, co od razu mocno uderza w widza jest poczucie bezsilności. 

Tu nie ma miejsca na wyjaśnienia, nikt ich nie wysłucha. 

Tu nie ma miejsca na negocjacje, niewolnik traci jakiekolwiek prawa, na rzecz bezwzględnego posłuszeństwa.

Choć bohaterem filmu jest Northup, to jego relacja skupia się raczej na innych. Bardzo starannie przedstawiona jest postać Edwina Eppsa, bestii w ludzkiej skórze, któremu wystarczy nawet najmniejszy pretekst, by skazać niewolnika na okrutną chłostę, podczas której skóra pęka, a krwawiące rany długo nie chcą się goić, wywołując niewyobrażalny ból. Fassbender spisał się świetnie, tworząc kreację szaleńca zdolnego do wszystkiego. Jeśli dostanie za tę rolę Oscara, to będzie to w pełni zasłużona nagroda. Nominację za drugoplanowe aktorstwo dostała także Lupita Nyong'o wcielająca się w rolę Patsey, niewolnicy, która stała się obiektem pożądania Eppsa. To jej los poruszył mnie najbardziej, los kobiety traktowanej niczym seksualna zabawka, na której można wyładować frustrację, rozładować napięcie zadając jej ból fizyczny i upokarzając psychicznie. To właśnie scena, która rozegrała się pomiędzy Eppsem a Patsey (jej świadkiem był Northup), w której pan każe niewolnicę za kawałek mydła przyniesiony przez nią od sąsiadów, gdy już nie mogła znieść oblepiającego ją brudu, zrobiła na mnie największe wrażenie. Są ludzie, którzy ludźmi nie są.

[źródło]

McQuinn już wcześniej nosił się z zamiarem opowiedzenia podobnej historii, ale prace nad scenariuszem posuwały powoli, a efekt nie był zadowalający. Wszystko się zmieniło, gdy w ręce wpadła mu książka Zniewolony. 12 Years a Slave. Obraz, który powstał na jej podstawie, jest poważną i bolesną lekcją historii i człowieczeństwa. Pokazuje zło w czystej postaci, niewytłumaczalne, nieposkromione, niedopuszczające do siebie choćby cienia wątpliwości. W tym filmie pierwsze skrzypce grają najbardziej godne pogardy cechy ludzkie: okrucieństwo, chciwość, nienawiść, małostkowość, pycha. Reżyserowi udało się uniknąć patosu, ckliwych scen. Aktorzy spisali się świetnie, na ich twarzach odbijają się wszystkie emocje, smutek i strach u Nothupa, przerażenie Patsey, agresję Eppsa, rozdarcie Forda, złośliwą satysfakcję pani Epps.

Film został uhonorowany Złotym Globem i prawdopodobnie to on 2 marca, nad ranem, zostanie wymieniony jako najlepszy film ubiegłego roku. To dobra produkcja, ważny temat, bardzo dobra realizacja i świetne aktorstwo. Zniewolony nie wprowadza jednak niczego nowego, nie szokuje tym, czym nie zszokowałyby inne opowieści o niewolnictwie. Nieco mi się dłużył, ale ja już tak mam - potrzebuję czegoś naprawdę dobrego, by utrzymało mnie w skupieniu przez dłużej niż dwie godziny.

Film McQueen'a jest bardzo dobrze opowiedzianą historią człowieka, który dwa razy w życiu miał pecha. Raz, gdy urodził się czarny. Drugi, gdy ten fakt postanowili wykorzystać inni.

zwiastun filmu

Hans Zimmer Salomon

Ocena: 7/10

***

Akademia filmowa nominowała Zniewolony. 12 Years a Slave w dziewięciu kategoriach:
Najlepszy film: Anthony Katagas, Brad Pitt, Dede Gardner, Jeremy Kleiner, Steve McQueen
Najlepszy aktor pierwszoplanowy: Chiwetel Ejiofor
Najlepszy aktor drugoplanowy: Michael Fassbender
Najlepsza aktorka drugoplanowa: Lupita Nyong'o
Najlepszy reżyser: Steve McQueen
Najlepszy scenariusz adaptowany: John Ridley
Najlepsza scenografia: Adam Stockhausen, Alice Baker
Najlepsze kostiumy: Patricia Norris
Najlepszy montaż: Joe Walker