Wojciech Kuczok "Czarna" [RECENZJA]

Obiecywanie sobie z facetem permanentnie nielojalnym czegokolwiek trwałego byłoby niebezpieczną naiwnością[1].

Maryśka jest więc niebezpiecznie naiwna. Bardzo niebezpiecznie.

Maryśka

Jest nauczycielką. Mieszka z matką w Czarnej. Czarna w przeciwieństwie do Białej jest niewielką miejscowością z równie małymi możliwościami. Chyba, że ma się na myśli plotki. O, tu możliwości są spore. Dlatego trzeba kryć swe wady i namiętności po kątach. 

Maryśka jest singlem niepodrywalnym. Gra w siatkówkę z mężczyznami nie mając żeńskiego wsparcia, skupia więc na sobie uwagę panów. Poderwać się jednak nie da. Niedotykalska. Stara panna z wybujałymi wymaganiami, o której się mówi z drwiną, że czeka na księcia na białym koniu, a gdy zegar biologiczny zacznie nie tyle tykać, co szaleńczo uderzać na alarm, zaciąży z pierwszym lepszym i skończy się jej poczucie bycia lepszą. Zacznie życie ani lepsze, ani gorsze od innych.

W końcu jednak znajdzie się taki, co to dobierze jej się do majtek, ziemię doprowadzi do drżenia, ciało do ekstazy. A że ma żonę? Dzieci? Nikt nie jest przecież doskonały. Jeremi może taki będzie, gdy zostawi stare życie dla nowego. U boku Maryśki.

Bo przecież zrobi tak, prawda?

Wojciech Kuczok, Poznań 2017

Jeremi

To ten żonaty, dzieciaty, a na dodatek zamożny i przystojny. Beata, z którą dzieli codzienność, nie pociąga go jak dawniej. Właściwie nie pociąga wcale. A Maryśka... Cóż... Chętna, niegłupia. Do seksu i do rozmowy. Rozsądna, więc kłopotów nie na robi. Można z nią wcielić w życie rozmaite fantazje, o które żonę strach choćby spytać.

Nie to, żeby Jeremi sam się na Maryśkę zaczaił. Burmistrz mu ją podsunął. Zareklamowawszy jako towar prima sort, przy okazji kłopotu się pozbył. Musiał, bo jeszcze wpadłby na głupi pomysł, by z małżonką się rozwieść, do kochanki przenieść, a wybory za pasem. Nie ma co sobie strzelać w stopę. Więc Maryśka, nie wiedząc o tym nic a nic, przechodzi z rąk do rąk i tym rękom Jeremiego oddaje się z coraz większym zapałem.

Jeremi spełniony, Maryśka zakochana, Beata nieświadoma. Układ idealny.

Do czasu.

Emocje

Jedni się udają w całości i do końca, innym zaledwie coś się udaje; jedni po prostu rodzą się szczęśliwi, innym przez pewien czas sprzyja szczęście[2].

W siódmym tomie świetnej serii Na F/Aktach mamy kolejna opowieść zaczerpniętą z życia, która posłużyła za fundament poruszającej powieści. Czarna to spojrzenie Wojciecha Kuczoka na historię nauczycielki z Czarnej Białostockiej. Historię sprzed kilkunastu lat. Pełną namiętności. Z tragicznym finałem. 

Powiem wprost. Wolę Pręgi od Gnoju. Serio. Jednocześnie styl Wojciecha Kuczoka uwielbiam, bo sposób w jaki przekuwa sceny w opisy, podkręca emocje niebotycznie. Jest w jego zdaniach lekkość narracji i ciężar historii. Sceny seksu ociekają seksem, a nie śmiesznością, co wcale w literaturze częste nie jest. Namiętność kipi i nie jest pustym wypełniaczem stron, do którego czytelnik będzie się onanizował zapamiętale, jednocześnie zapominając o czym właściwie jest ta książka. Bo to namiętność istotna, może nawet w tej historii najważniejsza. Prowadząca na krawędź przepaści, nieposkromiona, pechowo pomylona z miłością.

Czarna to więc powieść o emocjach. Miłości, samotności, strachu. Zdradzie, odrzuceniu. W efekcie to opowieść o zbrodni. Strasznej, niewytłumaczalnej nawet dla tych, którym Maryśki będzie żal i ujrzą w niej ofiarę. skrzywdzoną kobietę, która szukała ciepła tam, gdzie go zwyczajnie nie było.

Czerń

Portrety Maryśki i Jeremiego nie są jedynymi, jakie Wojciech Kuczok kreśli. Dzięki przewijającym się przez karty powieści mieszkańcom Czarnej, tym wymienionym z imion i tym tworzącym lokalne tło społeczne, mamy w fabule nie tylko historię tragicznie zakończonego romansu, ale i portret małomiasteczkowej zbiorowości ze wszystkimi jej negatywnymi cechami. Od wścibstwa i plotkarskich zapędów po kołtuństwo, obłudę i specyficznie pojmowaną moralność. Ohydnym jest portret matki Maryśki, a gdy przypomnę sobie jak daleko Helena zdolna jest się posunąć, by odkryć sekret córki, to zwyczajnie bierze mnie na wymioty. 

Wojciech Kuczok rezygnuje z prostej opowieści na rzecz pełnej emocji gry słów. Bawi się słowem, konstruuje frazy z pogranicza poezji i prozy, tworzy neologizmy, zmienia perspektywy towarzysząc kolejno kluczowym bohaterom. Ten język jest mocną stroną Czarnej, która zawiera historię przecież dość banalną, od wielu podobnych o zdradach i romansach różniąc się tym, że ta kończy się nad wyraz tragicznie.

I tu dochodzimy do sedna. Czarna to opowieść oparta na faktach. Choć daleka od reportażu, nie tak bliska rzeczywistości, w której Maryśka była Mariolą i być może inne miała myśli, inne wypowiadała słowa, to jednak powstała na fundamentach akt sprawy jak najbardziej prawdziwej. Pomimo tego Czarna to opowieść uniwersalna, do bólu przypominająca do wiele związków, miasteczek, podwórek.

Być może w każdym z nas kryje się ta sama czerń. Kwestia tylko tego, co ją z nas zdoła wydobyć.

Wojciech Kuczok
Czarna
Wyd. Od Deski Do Deski
2017
240 stron

***

Książkę polecam

miłośnikom historii opartych na faktach

szukającym książek z motywem zdrady małżeńskiej

poszukującym w literaturze motywu małej społeczności

zwracającym uwagę na język powieści

ceniącym językowe gry i neologizmy

***

[1] Wojciech Kuczok, Czarna, Wyd. Od Deski Do Deski, 2017, s. 137.

[2] Tamże, s. 206.

***