Nie oglądając się za siebie, nie patrząc na innych (Ałbena Grabowska-Grzyb "Coraz mniej olśnień")

Ałbena Grabowska-Grzyb
Coraz mniej olśnień
Wyd. MWK
2012
256 stron

Trzy kobiety, narratorki trzech różnych historii. Nie dają się polubić od pierwszych stron książki. Mają twarde charaktery, nieuporządkowane życie i trudną przeszłość, która boleśnie daje o sobie znać. Każda skrywa jakiś sekret. Wiele ich też dzieli, ale ważne jest to, co je połączy, bo nie dajmy się zwieść - Coraz mniej olśnień Ałbeny Grabowskiej-Grzyb ma wspólny mianownik i nie bez przyczyny trzem swoim bohaterkom autorka poświęca bardzo dużo czasu, wnikliwie je portretując.

Lena pracuje w piśmie o modzie. A właściwie pracowała. Obecnie jest bezrobotną okupującą mieszkanie swojego kochanka. A właściwie byłego kochanka. Cóż, życie młodej stylistki właśnie wpadło w zakręt i wije się teraz wśród kolejnych przeszkód. Desperacja podszyta drastycznie topniejącymi funduszami, każe jej dopuścić się szantażu na swoim żonatym eks i ta sama motywacja kieruje nią przy podejmowaniu pracy pani do towarzystwa młodej, niewidomej po wypadku Eli.

Maria próbuje stanąć na nogi. Po tym jak po wielkiej aferze i z równie wielkim hukiem wyleciała z prestiżowego stołka, na którym brylowała jako popularna dziennikarka śledcza, usiłuje powrócić do gry. W środkach nie przebiera. Gotowa jest wykorzystać wszystko i wszystkich. Nie ma skrupułów, by rozgrzebać ludzkie tragedie, byle mieć dobry temat. I właśnie taki znalazła.

Alina nie żyje. Zginęła w wypadku, o czym świadczą liczne kondolencje, nekrologi i nagrobek na lokalnym cmentarzu. Nikt nie łączy jej osoby z niepozorną, zaniedbaną panią Krysią, która na zapleczu kuchennym jednej z restauracji produkuje pyszne pierogi i paszteciki. Alina była przecież zadbaną, cenioną lekarką, a mąż zidentyfikował jej pokiereszowane po wypadku zwłoki. Trudno uwierzyć, że to mogłaby być ta sama osoba.

Kobiety łączy więc jeszcze jedno: desperacja niezbędna do osiągnięcia celu.

Podczas gdy Lena jedno robi, drugie myśli i każdą sytuację opatruje cynicznym komentarzem duszonym w jej próżnym wnętrzu, Maria dostrzega na ulicy Alinę. Ponieważ kobiety przyjaźniły się przez lata (co należałoby wstawić w cudzysłów), a Maria zdążyła już śmierć przyjaciółki opłakać wielkimi łzami (określenie "krokodyle" nasuwa mi się uparcie), sytuacja ta mocno nią wstrząsa. Na dźwięk swego imienia Alina daje drapaka, później plując sobie w brodę, że nie zachowała stoickiego spokoju i jako pani Krysia nie oddaliła się dostojnym krokiem lepić pierogi. Emocje, które kłębią się w jej koleżance rozciągają się pomiędzy zdumieniem, a radością. Nie, nie z powodu szansy na odzyskanie przyjaciółki, a rysującego się w egoistycznym umyśle bezczelnego planu zrobienia kariery opartej o cudze przeżycia. Najlepiej nieszczęśliwe, bo to się pięknie sprzedaje.

Ałbena Grabowska-Grzyb
Kraków, 2013

Martwa, ale żywa przyjaciółka, która ukrywa przed rodziną swoje "zmartwychwstanie" będzie wspaniałą puentą opowieści mającej podźwignąć z gruzów karierę Marii. I nie ważne, jaki dramat się za tym wszystkim kryje. Stąd ten cudzysłów, czule oplatający hasło "przyjaźń".

Jeśli odnajdę Alinę, napiszę książkę o tym, w jaki sposób przekonała wszystkich, że nie żyje. A potem dotrę do motywów jej postępowania. Przeanalizuję po co i dlaczego. To będzie hit, który pozwoli mi wrócić na wyżyny dziennikarstwa[1]. Przyjaciółka w roli trampoliny. Bez komentarza.

Coraz mniej olśnień to książka niespodzianka. Sięgasz po lekką literaturę kobiecą, a dostajesz ciekawie poprowadzoną fabułę zgrabnie balansującą między gatunkami i tematami. Ta niebanalna historia nie jest wcale taka lekka, jak sugeruje okładka. W obyczajowej prozie znajdzie się kilka nut dramatycznych, nieco romantycznych i tajemniczych, godnych prozy kryminalnej. Moda, dziennikarstwo, media, poezja, miłość, przyjaźń, przemoc, zdrada, szantaż, obłuda, cynizm, rodzina, a przede wszystkim międzyludzkie relacje, często niedoskonałe, oparte na drobnych niedomówieniach i dużych oszustwach - można by pomyśleć, że rozpiętość tematyczna jest na tyle duża, że powieść tworzy chaos wątków i emocji. Nic bardziej mylnego. Ałbena Grabowska-Grzyb doskonale nad tym wszystkim panuje i krok po kroku, buduje historię zakończoną mocnym, niespodziewanym akcentem.

Choć życie bohaterów nie rozpieszcza, w powieści nie brak także odrobiny humoru. Bawią uszczypliwe komentarze Leny i nieudane sesje zdjęciowe, a pomysł reality show, w którym o wygraną walczą... poeci, rozkłada na łopatki. Wyobraźcie sobie pisanie wierszy na czas z użyciem kilku narzuconych słów. Sprowadzenie sztuki do roli tandetnej rozrywki ku uciesze gawiedzi. Najazd kamery na nieszczęśliwą artystkę zwierzającą się ze łzami w oczach ze szczegółów swojego trudnego życia bez ojca. Na widowni siedzi jej mama, jedyne, cudowne wsparcie (zbliżenie na matczyne łzy). Chlip, chlip. Wzruszeni widzowie ślą sms-y. Parodia popularnych programów rozrywkowych wyszła autorce bardzo udanie, a przy okazji nieco rozładowała napięcie wywołane tymi mniej pogodnymi wątkami powieści. 

W Coraz mniej olśnień znajdziemy interesujące, wyraziste bohaterki. Poznajemy je w niełatwych dla nich chwilach, gdy niepewnie próbują ułożyć sobie życie. Złożoność ich osobowości ujawnia się w kolejnych scenach, kiedy to życie stawia przed nimi wyzwania, każe podejmować niełatwe decyzje i nie pozwala uciec od ciągnącej się za nimi, nieciekawej przeszłości. Choć nie dają się polubić od pierwszych stron, warto dać im szansę. Wśród nich znajdą się takie, które w toku ewolucji straciły moralny kręgosłup, ale i te, które z czasem zyskają sympatię czytelnika. Co najważniejsze, żadna z nich nie jest mdła i nijaka. Tego samego nie można też zarzucić powieści.

Kiedy wyrzucono mnie z pracy, byłam ubrana w lazurową sukienkę Max Mary[2] - zaczyna opowieść Lena. Ałbena Grabowska-Grzyb już tym pierwszym zdaniem pokazuje, że tematykę ważną i trudną można zgrabnie połączyć z lekką i zabawną i że to właśnie w swej książce zamierza uczynić. Całe nasze życie zbudowane jest przecież z mozaiki dobrych i złych chwil, uśmiechów i smutków, ważnych momentów, słów, ludzi i przeplatających je bzdurek, które często mają dla nas niewytłumaczalnie ogromne znaczenie. Zestawienie dramatu i komedii buduje kolejne nasze dni. Wszystko to znajduje się w Coraz mniej olśnień, opowieści trzech kobiet, które autorka splotła w jedną historię nie uprzedzając, że jej zakończenie każe raz jeszcze przyjrzeć się biegowi wydarzeń.

***

Książkę polecam

miłośnikom inteligentnej prozy o kobietach

wielbicielom wielowątkowych powieści

poszukujących historii pełnych tajemnic

ciekawym dlaczego martwa Alina nie jest taka martwa

zainteresowanym reality show z poezją w roli głównej

***

[1] Ałbena Grabowska-Grzyb, Coraz mniej olśnień, Wyd. MWK, 2012, s. 72.

[2] Tamże, s. 5.