Arundhati Roy "Indie rozdarte Przemoc i zaniedbanie

Arundhati Roy
Indie rozdarte
Wielka Litera
2014
176 stron

Kraj barwny i hałaśliwy. Kraj wielu kontrastów. Kraj hinduizmu, systemu kastowego i bogatej mitologii. Curry, sari, dewadasi. Świętych krów, Tadż Machal, Slumdoga i przepychu bollywoodu. Zwyczaju sati, świętej rzeki Ganges, bogatych świątyń i biedoty upchniętej w slumsach.

Kraj dynamicznego rozwoju gospodarczego. Państwo coraz mocniej liczące się na arenie międzynarodowej. Miejsce, w którym niewyobrażalne bogactwo sąsiaduje z przerażającą biedą. Skrajna nędza, głód, brak perspektyw - to rzeczywistość nie setek czy tysięcy, ale milionów mieszkańców tego kraju. 

Indie.

O biedzie nie chce się tu mówić, nie chce słyszeć. Bieda kluje w oczy, psuje krajobraz i wizerunek kraju. Cuchnie. Jest niebezpieczna. Na ulicach roi się od ludzi, dla których są one domem. Ci ludzie tu właśnie mieszkają, pracują, jedzą, śpią. Rodzą się i umierają. Nikogo nie obchodzą, a już na pewno nie rząd swojego kraju. W imieniu tych, którzy sami krzyczą zbyt cicho, przemawia Arundhati Roy. Autorka głośnej powieści Bóg rzeczy małych, poruszającej m.in. temat dyskryminacji kobiet w Indiach, w książce Indie rozdarte. Jak rozpada się największa demokracja na świecie znów sięga po tematykę ważną i niewygodną dla władz swego rodzinnego kraju. Tym razem nie jest to powieść, a trzy eseje. Wojna ministra Chidambarama, U boku towarzyszy oraz Skapująca rewolucja przybliżają czytelnikom problemy z jakimi borykają się współczesne Indie. 

Arundhati Roy ostro krytykuje poczynania rządu, wprost pisze o korupcji, łamaniu praw człowieka, pozbywaniu tych, którzy ośmielają się stawiać opór, walczyć o ziemię i godne życie. Obraz Indii, jaki wyłania się ze zbioru Indie rozdarte, jest przerażający. Problem nie kończy się na slumsach, w których ludzie żyją z dnia na dzień w skrajnej biedzie. Jego skala jest znacznie poważniejsza. Miliony Hindusów żyją na marginesie społeczeństwa. Sytuacja wielu przypomina tę dotykającą rdzenną ludność zamieszkującą amazońskie lasy, opisywaną przez Artura Domosławskiego w reportażu Śmierć w Amazonii. W Ameryce Południowej, pogoń jednych za drewnem, ropą czy złotem, zabija innych. Okazuje się, że podobny mechanizm funkcjonuje także w Indiach, gdzie ludzie są wyrzucani ze swych domów, gdy stoją na drodze wielkich koncernów. Autochtoni chwytają za broń, ponieważ rząd, od którego zaznali jedynie przemocy i zaniedbania, chce dziś wydrzeć im ostatnie, co im pozostało - ich ziemię[1]. Tu także niszczy się środowisko naturalne, wycina lasy, narusza sieć hydrologiczną, buduje kolejne kopalnie, huty, elektrownie, tamy, autostrady, fabryki. Wybór pomiędzy wydobyciem boksytów, a ludzkim życiem jest przecież taki oczywisty... Rozwój jest najważniejszy. I bogactwo skapujące do kieszeni tych, którzy i tak już mają je pełne. Biedni nie dostają nic, stracą za to resztę tego co posiadają: skrawek ziemi, godność, życie.

Las zwany niegdyś Dandakaranja jest domem milionów ludzi. Cóż z tego, skoro bez zgody jego mieszkańców, los każdego metra kwadratowego powierzchni, został już przypieczętowany? Każda góra, rzeka i leśna polana zostały objęte umową przedwstępną. Mamy tu do czynienia z inżynierią społeczną i inżynierią środowiska na niewyobrażalną skalę. Większość wiedzy na ten temat jest tajna. Nie należy do domeny publicznej. Nie wydaje mi się, aby plany zniszczenia jednego z najbardziej dziewiczych lasów i ekosystemów świata oraz likwidacji jego mieszkańców miały stać się przedmiotem dyskusji na szczycie klimatycznym w Kopenhadze[2].

Indyjska pisarka jest odważna nie tylko w rzucaniu słowami. Maria Blumencron pisząc o losie tybetańskich dzieci-uciekinierów, większość materiałów do książki Ucieczka przez Himalaje zbierała z bezpiecznej odległości. Arundhati Roy przyjęła inną postawę. Chcąc w pełni zrozumieć to, co przeżywają ci, którzy odważyli się na bunt, przez pewien czas przebywa z grupą żyjących w lesie maoistów. Towarzyszy im w ich codziennym życiu przesyconym atmosferą zagrożenia. Dzięki temu łatwiej jej wczuć się w sytuację rebeliantów, zrozumieć ich motywy, docenić upór i odwagę. Ten okres spędzony z maoistami, czyni jej wywody mocniejszymi, bardziej wiarygodnymi. Nie można jej za to nie docenić.

Indie rozdarte są książką ogromnie trudną. Kolorowe zdjęcia ilustrują ją doskonale, jeszcze dobitniej podkreślając przerażającą treść. Roy pisze mocno, rzeczowo, bez owijania w bawełnę i zbędnych ozdobników. Sypie nazwami, faktami, argumentami. Skupia się na tym, by możliwie jak najzwięźlej nakreślić złożoną sytuację Indii. Jednocześnie jej głos jest głosem pełnym emocji. Wyczuwa się w nim wściekłość i niezgodę na obecną rzeczywistość. Jest mocno zaangażowana w sprawę. Trudno się temu dziwić, bo jak zachować chłodny, beznamiętny osąd, gdy pisze się o własnym kraju i to w chwili, gdy dzieje się w nim naprawdę źle?

Iqbal Bano - Hum dekhenge

***

Książkę polecam

zainteresowanym obrazem współczesnych Indii

miłośnikom mocnej literatury faktu

chcącym zweryfikować swoją wizję życia w Indiach

tym, którym Indie kojarzą się głównie z Bollywoodem, egzotyczną kuchnią, hinduizmem i turystyką

ciekawym przemian dokonujących się we współczesnym świecie

zainteresowanym walką zwykłych ludzi z bezdusznymi korporacjami

***

[1] Arundhati Roy, Indie Rozdarte. Jak rozpada się największa demokracja na świecie, przeł. Krzysztof Umiński, Marta Umińska, Wyd. Wielka Litera, 2014, s. 19.

[2] Tamże, s. 32.

***

Zobacz też

Artur Domosławski Śmierć w Amazonii

Maria Blumencron Ucieczka przez Himalaje
*** KSIĄŻKI I FILMY O INDIACH ***